اهداف آمریکا از تاکتیک ترک مذاکرات

دیدارنیوز - مذاکرات هسته ای بین ایران و کشور های عضو برجام در آستانه هفتمین اجلاس قرار دارد؛ مذاکراتی که هیات آمریکایی نیز با حضور در وین پایتخت اتریش به صورت غیرمستقیم در آن مشارکت دارد. در این مدت باوجود پیشرفت های قابل ملاحظه اما موانع و مشکلاتی نیز سر راه قرار داشته است.

در روزهای اخیر شاهد تاکتیک تازه ای از سوی مقامات کاخ سفید برای اعمال فشار بر تهران بودیم. «آنتونی بلینکن» در گفت وگو با روزنامه «نیویورک تایمز» خروج آمریکا از مذاکرات وین را بسیار قریب الوقوع دانست اما درباره زمان احتمالی خروج دولت بایدن از گفت‌ و گوهای هسته‌ای گفت که «نمی‌توانم زمانی برای آن تعیین کنم اما این تاریخ دارد نزدیکتر می‌شود.»

همزمان یک مقام ارشد آمریکا که خواست نامش فاش نشود از احتمال تجدیدنظر دولت بایدن در رویکرد خود در قبال ایران سخن به میان آورده و هشدار داده که «این فرآیند برای همیشه باز نخواهد بود، ما اختلافاتی داریم و اگر نتوانیم آنها را در آینده قابل پیش‌بینی حل و فصل کنیم، من فکر می‌کنم باید دوباره سازماندهی کنیم و ببینیم چطور می‌شود به جلو حرکت کرد.» از نگاه ناظران، دولت آمریکا با برهم زدن توازن برجام در عمل مانع اجرای توافق شد که در پی آن، کاهش تعهدات ایران نیز با هدف توازن بخشی انجام گرفت و اینک به یکی از گره ها تبدیل شده است.

امروز آمریکا در حالی از جایگاه شاکی به مذاکرات هسته ای ورود کرده که خود عامل اصلی به این روز افتادن برجام است. «دونالد ترامپ» رییس جمهوری پیشین آمریکا اردیبهشت ۱۳۹۷ به توافق و تعهد خود در برجام پشت کرد و از آن خارج شد. به دنبال آن، آمریکا تحریم‌های شدیدی را ذیل عنوان «کارزار فشار حداکثری» علیه ایران اعمال کرد به آن امید که با اعمال این فشارها بتواند ایران را به پذیرش شرط‌های این کشور برای توافقی جدید وادارد؛ سیاستی که در نهایت شکست خورد.

البته طرف ایرانی نیز به مذاکرات فرسوده و بی پایان اعتقادی ندارد و «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه روز شنبه پنجم تیرماه گفته است احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام امکان پذیر است اما جمهوری اسلامی مذاکره بی‌پایان نخواهد کرد.

سخنگوی وزارت امور خارجه در خصوص مذاکرات بر سر احیای برجام در حساب کاربری خود در توییتر نوشت که ایران «به واسطه تعهد جدی خود به حفظ توافقی که ایالات متحده تلاش کرده بود آن را نابود کند، فعال‌ترین طرف» در مذاکرات هسته ای در وین بوده است و اغلب پیش‌نویس‌ ها را این کشور پیشنهاد داده‌ است.

تحلیلگران بر این باورند که آمریکا از طرح ترک میز مذاکرات چند هدف مشخص را دنبال می کند که یکی از مهمترین آنها فشار بر ایران به دلیل خودداری تهران از تمدید نکردن توافق با آژانس بین المللی انرژی اتمی است.

این هدف کاخ سفید از اظهارات چند روزپیش بلینکن در مصاحبه با روزنامه «نیویورک تایمز» نیز مشهود بود که تاکید کرد «اگر ایران به گسترش برنامه اتمی خود ادامه ‌دهد، به‌زودی این برنامه به نقطه‌ای می‌رسد که امکان کنترل و مهار آن غیرممکن می‌شود.» او اضافه کرد: اگر آنها به چرخش سانتریفیوژهای پیشرفته با سطح بالاتر ادامه دهند ما به نقطه‌ای می‌رسیم که به‌صورت عملی بازگشت به توافق هسته‌ای را بسیار سخت می‌کند.

لازم به ذکر است که اسفندماه پارسال دولت بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای را محدود و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد. پس از آن، تهران و آژانس به توافقی سه ماهه دست یافتند که بر پایه آن دوربین‌های نظارتی آژانس در تاسیسات هسته‌ای به مدت سه ماه فعالیت کند اما دسترسی به ذخایر آن تنها در صورتی امکان‌پذیر باشد که تحریم‌های آمریکا علیه ایران لغو شود. این توافق سه ماهه به مدت یک ماه دیگر تمدید شده بود که مهلت آن شامگاه پنج‌شنبه ۳ تیر به پایان رسید.

برخلاف انتظار طرف غربی، تهران از تمدید مجدد توافق با آژانس خودداری کرد و «کاظم غریب‌آبادی» نماینده ایران در آژانس در واکنش به درخواست آژانس درباره تمدید تفاهم‌نامه گفت: هر چند تفاهم فنی مشترک سه ماهه میان آژانس و ایران صورت گرفت، اما باید توجه داشت که مبنای این تفاهم، تسهیل مذاکرات سیاسی و کمک به موفقیت آن در جهت مختصات مدنظر کشورمان بود و نه الزام ایران نسبت به اجرای درخواست آژانس. بر اساس تصمیم سیاسی ایران، نقش آژانس صرفا در حد یک مجری است.

دلیل دیگری که بسترساز طرح تاکتیک ترک میز مذاکرات از سوی مقامات کاخ سفید شده، عمرچند هفته ای دولت روحانی است که به باور ناظران به دلیل امضای برجام با این دولت، احیای آن نیز آسان تر از هر دولت دیگری در ایران خواهد بود. به ویژه که حجت الاسلام رییسی رییس جمهوری منتخب در نشست خبری خود صراحتا تاکید کرد که هرگز دیداری با همتای آمریکایی خود نخواهد داشت. اگرچه رییس جمهوری منتخب بر ادامه مذاکرات هسته ای تاکید کرده اما غربی ها نگرانند احیای برجام در دولت بعدی شکل نگیرد یا اینکه بیش از پیش وارد فاز فرسایشی شود.