کاستی‌های گردشگری‌سلامت

دیدارنیوز ـ گره دلال‌بازی در گردشگری سلامت باز نمی‌شود؛ مگر اینکه مسئولان به میان آمده و نگذارند سود درآمد حاصل از این صنعت به جیب دلالان برود. دلالانی که گردشگران درمانی را به‌چشم طعمه می‌بینند و به هر ترفندی با سوءاستفاده از آنها تنها ایران را بدنام می‌کنند. این در حالی است که رقبای ما در کشورهای همسایه با هوشمندی تمام هزینه‌های درمانی گردشگران سلامت را کاهش داده و آنها را به سمت خود می‌کشانند. حال باید گفت که توریسم درمانی در ایران بیمار است و خودش به درمان نیاز دارد، چرا که در این بخش قوه نظارتی ضعیف عمل می‌کند و نمی‌گذارد گردشگری پزشکی رشد یابد.
گرچه ظرفیت‌های آب‌درمانی، لجن درمانی، نمک درمانی، طب سنتی و چشمه‌های معدنی در ایران همچون آهن‌ربا گردشگران خارجی را به خود جذب می‌کنند، اما روی دیگر سکه حضور دلالان در بازارهای غیررسمی است. آنچنان که سودهای سرشار «توریسم درمانی» آنها را به این وادی کشانده و موجب شده کمیت گردشگری سلامت در ایران همچنان لنگ بزند. به گفته دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت درآمد جهانی از گردشگری پزشکی 150 میلیارد دلار بوده که سهم ایران از آن در سال 95 کمتر از نیم درصد بوده است. همچنین محمدعلی فیاضی اعلام کرده است که در حال حاضر ظرفیت و زیرساخت‌های پزشکی ایران توانایی ایجاد هفت میلیارد دلار درآمد را دارد. البته این پایان ماجرا نیست. دی 96، محمد جهانگیری، رئیس انجمن توسعه خدمات گردشگری سلامت ایران از کاهش 10 درصدی ورود گردشگر سلامت به کشور در سال گذشته خبر داد و اخیرا نیز وزیر بهداشت با انتقاد از وضع نامطلوب توریسم درمانی در کشور گفت: در بحث توریسم درمانی به‌دلیل اینکه ساختار مناسبی از نظر اینکه آژانس‌هایی که باید توریست را از مبدا آماده کرده و بحث نقل و انتقال او را انجام و برایش اسکان فراهم کنند نداریم، عملا این بازار در اختیار دلالان است. حسن قاضی‌زاده هاشمی با نامناسب دانستن وضعیت توریسم درمانی کشور ادامه داد: ساختار مناسبی در توریسم درمانی کشور شکل نگرفته و نمی‌توانم آمار بدهیم که چقدر از این محل درآمد داریم یا چه تعداد توریست در این حوزه وارد کشور شده است. وزیر بهداشت به تشکیل کمیته‌ای در این زمینه با مشارکت وزارت اطلاعات، وزارت خارجه، وزارت کشور و سازمان میراث فرهنگی در ابتدای دولت یازدهم اشاره کرد و افزود: به اعتقاد بنده این کمیته می‌توانست عملکردی بهتر از عملکرد فعلی داشته باشد. هاشمی افزود: در حال حاضر رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور قرار است با رویکرد متفاوتی در زمینه توریسم‌درمانی برنامه‌ریزی کنند که بتوان از توان و مهارت جامعه پزشکی به خوبی استفاده کرد. به گزارش ایسنا، بنا به گفته وزیر بهداشت، ایران در زمینه خدمات دندانپزشکی، جراحی زیبایی، انواع پیوند، اعمال جراحی چشم و لیزردرمانی دارای قابلیت‌های توریسم‌درمانی است. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی تا سال 2011 میلادی، سالانه 20 میلیارد دلار از طریق توریسم درمانی عاید کشورهای مقصد شد. حال کافی است با یک حساب سرانگشتی از خود بپرسیم که به راستی وضعیت ایران در صنعت گردشگری سلامت کجاست؟ کشوری که ظرفیت‌های درمانی مناسبی دارد، اما با وجود تلنگرهای فراوان به‌دنبال راهکار نیست که برای خود سودآوری کند. این در حالی است که با مدیریت راهبردی می‌توان به رفع خلاهای موجود پرداخت.

کارشناس گردشگری درباره وضعیت توریسم‌درمانی در ایران در گفت‌و‌گو با «آرمان» می‌گوید: گردشگری سلامت یکی از شاخص‌های مهم گردشگری است و ظرفیت مناسبی هم در این راستا در ایران وجود دارد. اردشیر اروجی می‌افزاید: اوایل مقداری جذب گردشگر در حوزه سلامت صورت گرفت، اما به‌دلیل اینکه ساختار مناسبی برای توریسم‌ درمانی طراحی نشده بود، این کار به دست واسطه‌ها افتاد. از آنجا هم که واسطه‌ها بیشتر به‌دنبال منافع مادی خودشان هستند، نه صنعت سلامت کشور، گردشگران سلامت در ایران با مشکل مواجه شدند. به این دلیل که واسطه‌ها افراد را به ایران ‌آورد ه و بعد به مکان‌ها و بیمارستان‌هایی معرفی می‌کردند و سهم خودشان را می‌گرفتند. آنچنان که بیمار به حال خود رها می‌شد. او با ذکر مثالی می‌گوید: در کشورهای همسایه یا کشورهایی که در حال رونق گردشگری سلامت هستند؛ دهکده‌های سلامت ایجاد شده و ساختار سازمانی مناسبی دارند. این در حالی است که تبلیغات و بازاریابی مناسبی در این کشورها انجام می‌شود و تعرفه‌هایشان اعلام شده است. آنچنان که گردشگران سلامت از طریق آژانس‌های ویژه ثبت‌نام می‌شوند و به کشور مورد نظر خود برای درمان می‌روند. این دفاتر همچنان از گردشگران پشتیبانی می‌کند تا آنها دوران نقاهت خود را طی کنند و به کشورهای خودشان برگردند. اروجی اظهار می‌کند: این در حالی است که در این کشورها ساختاری وجود دارد و دائما از گردشگران سوال می‌شود، آیا بیماری‌تان خوب شد؟ چنین رویکردی قطعا تبلیغات مناسبی برای آنهاست و این‌گونه است که گردشگر جذب می‌شود، اما اگر این اقدامات توسط ساختار و تشکیلات منظمی انجام نشود و به‌دست واسطه‌ها بیفتد؛ در باغ سبزی است که نشان داده شده و عده‌ای را به سمت خود ‌کشانده است. آنچنان که گردشگران می‌بینند حرف‌هایی که زده شد، اتفاق نیفتاد؛ حال چه به لحاظ تعرفه‌هایی که اعلام می‌کنند، چه به لحاظ پشتیانی و چه به لحاظ تعریف‌هایی که از کشورهای رقیب و همسایه می‌شود. آنچنان که تمامی این موارد اثرات منفی می‌گذارد. این کارشناس گردشگری بیان می‌کند: اکنون گردشگری سلامت در کشور ما دچار مشکل است. هر چند کمیته هماهنگی بین وزارت بهداشت و درمان، سازمان میراث فرهنگی و دفاتر خدمات گردشگری تشکیل و قرار شد دفاتری هم برای این کار به صورت تخصصی وارد عمل شوند، اما اقدامات مناسبی انجام نشد.

این روزها چیزی که مسئولان ارشد و میانی می‌شنوند و برای آن تاسف می‌خورند؛ ورود دلالان و واسطه‌ها به حوزه گردشگری سلامت است. در واقع ساماندهی نکردن، قدرت ناکافی و نظارت تصدی‌گری نادرست از سوی متولیان موجب شده که دلالان وارد میدان ‌شوند. گرچه اقدامات دلالان در این برهه به حوزه گردشگری سلامت ضربه می‌زند و برای بیماران معضل جدید ایجاد می‌کند و شاید حیثیت و آبروی ایران و جامعه پزشکی را زیر سوال ببرد، اما مساله این است که متولیان اصلی و شورای راهبری گردشگری سلامت وارد میدان نشده و این مساله را ساماندهی نکرده‌اند. آنچنان که استان‌ها فعال نیستند و مناطق مرزی کشور کنترل نمی‌شوند. حتی دفاتر عربی که در کشور ما زده شده‌اند، به صورت تک‌روی و خارج از دستورالعمل‌های این شورا و سازمان‌های متولی کار می‌کنند و باعث می‌شوند به گردشگری سلامت ضربه بخورد، اما ما باید هرچه زودتر این مساله را ساماندهی کنیم. چرا که درآمد بالقوه‌ای در گردشگری پزشکی وجود دارد که می‌توان با فراهم کردن زیرساخت‌ها آن را بالفعل درآورد.

«با توجه به ظرفیت و جاذبه‌های اصیل و جهانی ایران باید بگویم که از صنعت گردشگری غافل هستیم و حال با وضعیت فعلی تاسف‌بار این صنعت می‌خواهیم به موضوع گردشگری سلامت بپردازیم. در واقع ما در حوزه گردشگری سرنخ موضوع را گم کردیم، اما حالا که از ظرفیت‌های اصلی چشم ‌پوشیدیم، قصد داریم به موضوع گردشگری سلامت بپردازیم.» این اظهارنظرات را مسعود شیرین‌کلام، دبیر کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران به «آرمان» می‌گوید. به گفته او لازم به ذکر است که ایران پزشکان مجرب دارد و دائما در این راستا تلنگرهایی به فعالان حوزه گردشگری زده می‌شود، اما همیشه به‌دنبال این هستیم که به داشته‌هایمان توجه نکنیم و به تاسیس انجمن‌ها، تشکل‌ها، کارگروه‌ها و کمیته‌ها روی بیاوریم. شیرین‌کلام اظهار می‌کند: شورای راهبری گردشگری سلامت متشکل از پنج سازمان وزارت بهداشت، نظام پزشکی، اتاق بازرگانی، میراث فرهنگی و وزارت امور خارجه است. برای اینکه این حوزه را بهبود ببخشیم، باید گردشگران را در حوزه سلامت ساماندهی و بیماران را شناساسی کنیم، اما باید گفت که نمی‌خواهیم از ظرفیتی که تشکیل دادیم، استفاده کنیم. دبیر کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران بیان می‌کند: روی آوردن به کارگروه‌ها صرفا موازی‌کاری‌ها را بیشتر می‌کند. به نظر می‌رسد این پنج سازمان اگر نیاز به وزارت اطلاعات یا سازمان‌های دیگر دارند، می‌توانند آنها را اضافه کنند. شیرین ‌کلام تاکید می‌کند: اگر از انجمن خدمات گردشگری سلامت استفاده شود، این انجمن ظرفیت این را دارد که کشورهای اسلامی، اکو و کشورهای منطقه را رصد کند، اطلاعات‌شان را به‌دست آورد و تعرفه‌ها را ساماندهی کند. شیرین‌کلام می‌افزاید: همان‌طور که اطلاع دارید دغدغه مسئولان جذب گردشگران اروپایی است. گردشگران اروپایی وقتی ‌ببینند که هزینه درمان در ایران پایین‌تر و وضعیت هتل‌ها در برخی استان‌ها برای دوران نقاهت مناسب است؛ از اروپا می‌آیند. حالا چه برسد به گردشگران حوزه خلیج ‌فارس. بنابراین باید گفت که توریسم‌ درمانی درآمد مالی عجیبی دارد. او خاطرنشان می‌کند: یک گردشگر و بیمار به اندازه 10 گردشگر مذهبی و عادی برای کشور ارزآوری دارد، اما درگاه اینترنتی و کنترل‌های دولتی وجود دارد و شورای راهبری گردشگری سلامت در بحث هدایت راهبرد این قضیه غافل شده است. این در حالی است که اتاق بازرگانی عضو این شورا است، اما شاید در طول یکسال اخیر هیچ گونه جلسه در حد روسا و حتی مدیران ارشد میانی گذاشته نشده که از این طریق بهره‌برداری‌ها صورت گیرد. دبیر کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران توضیح می‌دهد: بخش خصوصی هم اگر بستر را مناسب بداند، بسیار فرصت‌شناس و محاسبه‌گر است و می‌تواند از این ظرفیت استفاده کند. به گونه‌ای که حداقل معضل بیکاری از طریق گردشگری سلامت بهبود یابد.