مرمت یا تخریب، مساله این است (وضعیت خانه تاریخی جری پولاک از ادعای مسوولان تا مشاهدات مردم)

دیدارنیوز ـ جزیره هرمز این روز‌ها در میان علاقه‌مندان به اکوتوریسم، مقصدی آشناست. جزیره‌ای رنگین که طبیعت و فرهنگش مسافران را مسحور می‌کند. اما در کنار این طبیعت بکر و عجیب، بنا‌هایی ارزشمند و تاریخی هم هستند که از بلای تخریب در طول سالیان جان سالم به در برده‌اند، اما گویی از سوءمدیریت‌ها قرار نیست جان سالم به در برند.در هرمز بناي تاريخي چنداني باقي نمانده اما مردم بومي همتي جمعي دارند براي حفظ همين چند بناي باقيمانده كه مي‌تواند در كنار جاذبه‌هاي ديگر، رونق بخش گردشگري اين جزيره باشد. همين نگاه باعث شده تا بوميان هرمز نگراني خود را در مورد وضعيت يكي از خانه‌هاي تاريخي اين جزيره در قالب نامه‌اي خطاب به استاندار، نمايندگان مجلس و شورا، فرماندار و مسوولان محلي ابراز كنند. بوميان هرمز در بخش‌هايي از نامه سرگشاده‌شان در مورد تخريب خانه تاريخي جري پولاك نوشته‌اند: «ما عاشق چشم و ابروي جري پولاك نيستيم، اما مي‌دانيم گردشگراني كه به اين جزيره مي‌آيند براي تماشاي من و شما نمي‌آيند، براي ديدن دو عنصر طبيعي و تاريخي مي‌آيند، طبيعت بكر را كه با بلدوزر مي‌زنيد، كوه و ساحل را تخريب مي‌كنيد، در عصري كه بشر نيازمند انرژي مثبت از طبيعت بكر است، درياخواري به راه انداخته‌ايد. اماكن ارزشمند ميراث فرهنگي را هم تخريب مي‌كنيد، هرمز را به بيغوله‌اي كه جاي مور و مار باشد، تبديل نكنيد. اگر تدبيري براي نگهداري اين بناها نداريد، حداقل تخريبشان نكنيد.»

جري پولاك هنرمند اهل چك است كه در دوره پهلوي در جزيره هرمز اقامت داشت، در هرمز نام او بر چند بنا كه او طراحي كرده است ثبت شده، در بناهايي كه او طراحي كرده، از المان‌هاي بومي و همچنين نمادهاي دوره‌هاي تاريخي ايران استفاده شده است. خانه و مدرسه جري پولاك از اين جمله است. قدمت خانه جري پولاك به دوره پهلوي بر مي‌گردد. به گفته محلي‌ها در سال ٥٧ و پس از خروج او از ايران بيشتر بخش‌هاي خانه بر اثر آتش‌سوزي از بين رفته‌اند و بنايي كه امروز با نقاشي‌هايي بر جداره‌هاي خارجي‌اش با عنوان «خانه جري پولاك» شناخته مي‌شود، بخشي است كه پولاك از آن به عنوان كارگاه نقاشي استفاده مي‌كرد. رواياتي هم مبني بر استفاده از اين بنا به عنوان زندان، بين محلي‌ها وجود دارد.

اين روزها اهالي هرمز نگران تخريب همين تك بناهايي هستند كه در جزيره نشانه‌هاي معماري بومي آنها را در خود دارد. بناهايي كه سوءمديريت‌ها پايه‌هايشان را به لرزه انداخته است. چندي پيش به گفته مسوولان ميراث فرهنگي پروژه مرمت خانه جري پولاك آغاز شد. اما ميراث فرهنگي در منطقه هرمزگان پيشينه خوبي در امر مرمت از خود به جا نگذاشته است. در ماه‌هاي اخير نحوه مرمت معبد هندوها در بندرعباس توسط اداره ميراث فرهنگي هرمزگان، مورد انتقاد كارشناسان و فعالان اين حوزه قرار گرفت و حالا خبر مي‌رسد كه سقف خانه جري پولاك به كلي تخريب شده و ميراث فرهنگي در پاسخ اعتراض مردم اعلام كرده است: «مرمت اين خانه توسط اداره بنادر و دريانوردي و با نظارت ميراث فرهنگي انجام مي‌شود و هرگونه دخل و تصرف در بنا با ضوابط ميراث فرهنگي و نظارت اين اداره كل صورت مي‌گيرد.» معاون ميراث فرهنگي استان هرمزگان اعلام كرده است: «حفظ اصالت بنا در كليه طرح‌هاي مرمتي مورد توجه اين اداره كل است و تغييرات تنها در قالب اقدامات مربوط به رفع خطر، استحكام بخشي، رفع الحاقات نامناسب و بازگرداندن اصالت بناست.» اما تصاوير چيز ديگري را نشان مي‌دهند، بنا سال‌ها به حال خود رها شده، مرمتگران مي‌گويند سقف چوبي بنا موريانه گذاشته و بايد كاملا تخريب شود، اما چه تضميني وجود دارد كه بنا مثل معبد هندوها از اصالت خود قرن‌ها فاصله نگيرد و ديوارهاي آن با نقاشي‌هاي ارزشمندي كه نشانه‌هايي از زندگي بومي در هرمز دارد، همه به شيوه طرح‌هاي مرمت اخير اين استان سفيدكاري نشوند و خانه جري پولاك تبديل به بنايي جديد با ظاهري امروزي نشود؟ ضمن اينكه در سال ٩١ يك بار اين بنا مرمت شد و به گفته معاون ميراث فرهنگي هرمزگان بعد از مرمت محلي شد براي نگهداري دوچرخه، اما حالا وضعيت بنا به گونه‌اي است كه نشاني از مرمت‌هاي پيشين در آن ديده نمي‌شود. در حالي كه از مرمت پيشين آن تنها ٦ سال گذشته است. حالا مديركل ميراث فرهنگي هرمزگان از تخصيص اعتباري ٦ ميليارد ريالي براي مرمت بناي تاريخي ديگر يعني مدرسه جري پولاك (شريعتي) خبر مي‌دهد و مي‌گويد: «ايجاد زيرساخت‌هاي گردشگري در اين بنا صورت خواهد گرفت و پس از مرمت با كاربري اقامتگاه بومگردي، به محلي براي استفاده گردشگران تبديل خواهد شد.» آيا مي‌شود اميد داشت كه ٦ سال ديگر مدرسه شريعتي مجددا نياز به مرمت‌هاي اصولي نداشته باشد؟ و باز هم سخن از اعتباري جديد براي مرمت دوباره اين بنا به ميان نيايد و تصاويري از مخروبه‌اي كه مرمت شده است در رسانه‌ها منتشر نشود؟

در كنار تمام اين دغدغه‌هايي كه بوميان در مورد تخريب آثار تاريخي‌شان دارند، موضوع ديگري كه مطرح مي‌شود، ساخت كافه‌اي در حريم خانه جري پولاك است. اين بنا در سال ٨٠ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده و طبق قوانين موجود، هر گونه ساخت و ساز در عرصه و حريم آن ممنوع است. اما به تازگي كافه‌اي سنتي در حريم درجه يك اين بناي ثبتي در حال ساخت است. اما نه سازمان بنادر و كشتيراني كه مالكيت اين بنا را به عهده دارد و نه سازمان ميراث فرهنگي كه مدعي مرمت اين بنا زيرنظر كارشناسان خود است، واكنشي به ساخت اين كافه نشان نداده‌اند.

جزيره هرمز طبيعتي منحصربه‌فرد دارد كه پاي اهالي سفر را به اين جزيره باز و آن را تبديل به يكي از اصلي‌ترين جاذبه‌هاي اكوتوريسم در ايران كرده است. هرمز و جزاير جنوبي ايران علاوه بر طبيعت، تاريخي غني هم دارند كه روايتشان مي‌تواند طيف ديگري از گردشگران را راهي اين مناطق كند. اما مديران ميراث فرهنگي با بي‌توجهي نسبت به اين ارزش‌هاي نهفته در اين منطقه برخورد مي‌كنند و با مرمت‌هاي غير اصولي نه تنها راه تخريب كالبدي بنا را هموار مي‌كنند، بلكه باعث تخريب هويت و اصالت بناهاي تاريخي هم مي‌شوند.