جورج اورول، فیس‌بوک و توییتر را بهتر از ما می‌شناخت

دیدارنیوز ـ امین عطائی*: جورج اورول در کتاب ۱۹۸۴ یک حکومت تمامیت‌خواه را به تصویر می‌کشد که در این حکومت، وزارتی به نام وزارت حقیقت وجود دارد. یکی از وظایف این وزارت‌خانه، بازنویسی تاریخ برای تغییر حقایق متناسب با دکترین حزب است تا حکومت بیشترین تأثیرگذاری را روی مردم داشته باشد. برای مثال، اگر برادر بزرگ که رهبر این دولت بود، پیش‌بینی انجام می‌داد که بعد‌ها غلط از آب درمی‌آمد، کارمندان وزارت حقیقت، تاریخ را به نفع برادر بزرگ تغییر می‌دادند. اورول در رمان خود روشن می‌کند که هدف این وزارت، حفظ توهم مطلق بودن حزب است به‌نحوی‌که برادر بزرگ و دولت او همیشه از دید مردم، کامل و بدون خطا باشد. اگر تا یک هفته پیش این رمان که در سال ۱۹۴۸ نوشته شده را می‌خواندیم، می‌گفتیم این‌چنین چیزی در قرن ۲۱ و با وجود این‌همه رسانه‌های اجتماعی آزاد ناممکن است! اما با رخ‌دادن شورش به کنگره و تصمیم فیس‌بوک، توییتر و تیک تاک برای حذف فیلم‌ها و عکس‌های مربوط به این اتفاق، نشان داده شد که جورج اورول در ۷۳ سال پیش، بهتر از ما رسانه‌های اجتماعی قرن ۲۱ را می‌شناخته است.

هم‌زمان با حمله آشوبگران به پایتخت آمریکا در روز چهارشنبه، فیس‌بوک یک ساعت پس از انتشار ویدئویی از دونالد ترامپ که در آن به خشونت‌های واشنگتن پاسخ داده بود، حذف کرد. همچنین چند ساعت پس از رخ‌دادن این اتفاقات فیس‌بوک در پستی تحت عنوان «پاسخ ما به خشونت در واشنگتن»، اعلام کرد که کلیه پست‌های فیس‌بوک و اینستاگرام که در حمایت از معترضان واشنگتن باشد، پاک می‌کند. بخشی از این محتوا‌ها که در این پست بنابر قوانین حذف می‌شوند به شرح زیر است:

- ستایش و پشتیبانی از هیاهوی پایتخت ایالات متحده؛
- خواستار آوردن اسلحه به نقاط مختلف ایالات متحده (نه فقط در واشنگتن بلکه در هرجای دیگر آمریکا)؛
- تحریک یا تشویق حوادث در پایتخت، از جمله فیلم‌ها و عکس‌های معترضان. در این مرحله آن‌ها نشان‌دهنده تبلیغ فعالیت مجرمانه است که سیاست‌های ما را نقض می‌کند؛
- خواستار اعتراضات ـ حتی اعتراضات مسالمت‌آمیز ـ در صورت نقض قانون منع رفت‌وآمد در دی سی؛
- تلاش برای بازگرداندن خشونت طی فردا یا روز‌های آینده.
 
گای روزن، معاونت درستکاری (integrity) فیس‌بوک در واکنش به اتفاقات کنگره آمریکا گفت: «این یک وضعیت اضطراری است و ما اقدامات اضطراری مناسبی از جمله حذف فیلم رئیس‌جمهور ترامپ را انجام می‌دهیم» این جمله بسیار مشابه آن چیزی بود که در رمان ۱۹۸۴ جورج اورول درباره عملکرد وزارت حقیقت گفته می‌شد: اقدامات اضطراری در یک وضعیت اضطراری! علاوه بر حذف محتوا‌هایی که در لیست بالا گفته شد، فیس‌بوک اعلام کرده است که با استفاده از هوش مصنوعی، محتوا‌های شورش در کنگره آمریکا را به افراد کمتری نشان خواهد داد و همچنین امکان گذاشتن نظرات را برای این محتوا‌ها به‌صورت خودکار خاموش خواهد کرد. از طرفی دیگر، YouTube از گزارش مستقیم مردم از طریق یوتیوب را محدود کرد و تعداد قابل‌توجهی از ویدئو‌های اعتراضات در واشنگتن را حذف کرد. اما این واکنش‌ها محدود به پلتفرم‌های آمریکایی نماند و TilTok چینی هم هشتگ‌های خاص مربوط به شورش‌ها را مسدود و ویدئو ترامپ در واکنش به شورش کنگره را حذف کرد!

 

از همین نویسنده: ظهور شبکه‌های اجتماعی جدید؛ پایان یکه‌تازی فیس بوک و اینستاگرام و توییتر

 
اقدام پاک‌سازی رسانه‌های اجتماعی نشان داد که آن‌ها به‌راحتی می‌توانند واقعیت امروز و تاریخ را پاک کنند و هیچ مانع قانونی و اخلاقی برای این کار وجود ندارد. اما مسئله اصلی که باعث نگرانی در مورد رسانه‎های اجتماعی می‌شود، نه دستکاری واقعیت و حتی تاریخ، بلکه شکل‌دادن به آینده است. همان‌طور که جورج اورول در ۱۹۸۴ گفته است «کسی که گذشته را کنترل کند آینده را کنترل می‌کند، و کسی که حال را کنترل کند گذشته را کنترل می‌کند». این به معنای یک قدرت بی حدومرز است که بر اساس آن، در عین حال که ما احساس آزادی مطلق در به اشتراک‌گذاری پیام‌های سیاسی داریم، اما رسانه‌های اجتماعی می‌توانند با تغییر الگوریتم‌های فید و اکسپلور، میزان اهمیت و دستیابی به این محتوا‌ها را دست‌کاری کنند. برای مثال تخیل کنید که در ایران دو نوع نزاع سیاسی شکل می‌گیرد، اولی حول محور آزادی و دومی حول محور عدالت. حتی اگر دغدغه‌مندان این دو نزاع ۵۰/۵۰ باشند، اما رسانه‌های اجتماعی می‌توانند با برجسته‌کردن یکی از این دو نزاع‌ها، نزاع دیگر را کم‌اهمیت جلوه دهند. بدیهی است که این نوع طرفداری پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی از یک اتفاق می‌تواند سرنوشت یک ملت را تغییر دهد.
 
شاید زمانی که جورج اورول رمان خود را می‌نوشت گمان می‌کرد قدرتی که می‌تواند تاریخ را مطابق میل خود تغییر دهد، یک حکومت یا یک حزب است؛ اما در قرن ۲۱، این قدرت در دستان پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی است که می‌توانند به‌راحتی حساب کاربری رسمی رئیس‌جمهور آمریکا را مسدود کنند و یا ویدئو‌های او را حذف کنند!