پیوند ناخوشایند خشکی تالاب هامون

دیدارنیوز ـ شاید خشک شدن تالاب هامون پیامدهای اقتصادی زیادی بر زندگی مردم شمال استان داشته و آنها را فقیرتر کرده اما بیش از همه، این شرایط سلامت و حیات مردم را نشانه رفته است‌.

بر اساس اعلام ستاد مدیریت بحران سیستان و بلوچستان در 25 روز نخست مرداد ماه امسال حدود 900 نفر از مردم سیستان به سبب مشکلات ناشی از وزش طوفان‌های 120 روزه به مراکز درمانی مراجعه کرده اند که حدود 160 نفر از آنها به دلیل شدت بیماری بستری شده‌اند.

بیماری های چشمی و تنفسی عمده عوارض ناشی از استنشاق هوای آلوده به گرد و غبار بادهای 120 روزه اعلام شده است. از طرفی کارشناسان معتقدند علت شمار زیاد مبتلایان به بیماری سل در زابل همین بادهای 120 روزه است که حامل ویروس این بیماری به شهرهای شمال استان است‌.

اداره کنترل سل و جزام وزارت بهداشت نیز با تایید اینکه سیستان و بلوچستان و زابل بیشترین مبتلایان به بیماری سل را در کشور دارند، اعلام کرده است: ‌همسایگی ایران با دو کشور افغانستان و پاکستان که در زمره 22 کشور High Burden  دنیا هستند، با شیوع بالای سل مقاوم به چند دارو، ضرورت توجه بیش از پیش ما را به این بیماری متذکر می شود.

علاوه بر بخش سلامت، ریزگردها بر اقتصاد پنج شهرستان زابل، زهک، هیرمند، هامون و نیمروز در شمال سیستان  و بلوچستان نیز تاثیر گذاشته و با اوج گرفتن طوفان های 120 روزه بازارهای این مناطق یا به طور کامل تعطیل یا نیمه تعطیل می شوند.

به گفته مردم محلی در همین طوفان 21 و 22 مرداد سال جاری علاوه بر تعطیلی 2 روزه ادارات و بانک ها، بازارهای پنج شهرستان شمال استان نیز 2 روز تعطیل شد. از سوی دیگر با کندی تردد در محورهای منتهی به بازارچه مرزی میلک، فرایند صادرات و واردات نیز مختل و گاهی متوقف می شود.

کاهش تولید و از بین رفتن محصولات مزارع کشاورزی پیامد دیگر طوفان های 120 روزه است که با خشک شدن تالاب هامون و کاهش نزولات جوی، قدرت تخریب آن را افزایش داده است‌.

در همین رابطه احمد از کشاورزان شمال استان با بیان اینکه خشکسالی و ریزگرد کشاورزی سیستان را در معرض فروپاشی کامل قرار داده است، گفت: تقریبا می توان گفت که کشاورزی سیستان از بین رفته و دیگر امیدی به این بخش نیست. اگر چه دولت در حال اجرای طرح انتقال آب با لوله له مزارع است اما به نظرم اگر ریزگردها کنترل نشوند، نمی توان بهره وری مناسبی از کشاورزی داشت‌.

وی ادامه داد: طوفان های 120 روزه علاوه بر خشک کردن گیاهان، سبب ریزش گل ها و کاهش شدید میزان تولید می شود، ممکن است حتی از یک مزرعه چند هکتاری یک تن محصول هم برداشت نشود .

دهمرده از دیگر اهالی شمال استان گفت: باد و طوفان همیشه در سیستان بوده اما زمانی‌که آب و آبادی بود این باد و طوفان آنقدر لذت بخش بود که گرمای تابستان را تعدیل و قابل تحمل می کرد اما از وقتی که خشکسالی شده و تالاب هامون و رودخانه هیرمند خشک شده، طوفان و باد به جز بدبختی و خانه خرابی برای ما چیزی نداشته است.

وی ادامه داد: مگر مهار شن و طوفان چقدر سخت است که ۲۰ سال است که هنوز نتوانسته اند آن را مهار کنند؟ اگر مسئولین عزم راسخ داشته باشند، مهار کردن شن و ماسه برایشان کاری ندارد و به راحتی قابل کنترل است‌ .

عیسی زهی یکی دیگر از کشاورزان منطقه سیستان هم گفت: ما در منطقه سیستان هم کشاورزیم و هم مرزدار، دولت باید فکری به حال ما بکند و درنظر داشته باشد که اگر خدای نکرده دشمن بخواهد به خاک ما تجاوز کند اولین کسانی که جلو آن را می‌گیرند ما هستیم‌.

وی ادامه داد: حدود ۲۰ سال است که سیستان گرفتار خشکسالی شده و به نظر من همینطور به حال خودش رها شده چرا که اگر به حال خودش رها نمی شد و دلسوزی می داشت اوضاع اینگونه نبود .

این کشاورز ادامه داد: وقتی مسئولین خودشان زیر کولرگازی و اسپیلت در اتاق‌های مجهز هستند و با ماشین‌های آخرین سیستم به این طرف و آنطرف می روند و حتی نمی دانند که من روستایی و کشاورز چطور شب را به صبح و صبح را به شب می رسانم و چطور و با چه بدبختی زندگی میکنم، چگونه باید اوضاع سیستان بهتر شود؟

سارانی از اهالی دیگر شمال استان نیز با انتقاد نسبت به باور برخی مسئولین که خشکسالی و  طوفانها را ناشی از قهر طبیعت می دانند، عنوان کرد: درحالیکه همه میدانند که این قهر طبیعت نیست و بی تدبیری برخی از مسئولین ما درمنطقه سیستان بوده است، هنوز برخی اصرار دارند که بگویند شرایط سیستان ناشی از قهر طبیعت است‌.

وی ادامه داد: اگر خشکسالی درست و کارشناسی شده مدیریت می شد و راهکاری درست برای آن ارائه می شد و با طرف افغانی با قدرت مذاکره و حق آبه تالاب هیرمند به درستی مطالبه می شد، امروز شاهد ویرانی سیستان نبودیم‌.

عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان درباره وزش بادهای 120 روزه و ریزگردهای ناشی از آن گفت: بادهای معروف ۱۲۰ روزه سیستان از شمال شرق تا جنوب شرق کشور با سرعت فوق العاده ای در تمام طول تابستان جریان دارد و نوار مرز شرقی ایران را تحت تاثیر فعالیت خود قرار داده است‌.

دکتر محمود خسروی افزود: این بادها خردادماه شروع و تا پایان تابستان ادامه دارد و بیشترین سرعت آن در تیرماه گاهی تا بیش از 120 و 140 کیلومتر بر ساعت هم می رسد.

وی افزود: وزش این تند بادها در سیستان علاوه بر فرسایش اراضی کشاورزی، انتقال ماسه ها، پر شدن نهرها و کانالهای آبرسانی، افزایش تخریب آب، خشکی زمین و بالا رفتن مصرف آب کشاورزی، شوری خاک‌ و مشکلات دیگر، گاه زمین‌های زیر کشت را نیز دچار آفت ریگ زدگی می کند.

خسروی گفت: بادهای 120 روزه یکی از ویژگیهای اقلیمی خاص سیستان محسوب می شود و عامل طبیعی مهم و تاثیر گذاری بر محیط طبیعی و جنبه های مختلف حیاتی مردم آن سامان بوده است‌.

وی ادامه داد: به طور کلی ویژگی های طبیعی مانند آب و هوا، منابع طبیعی، بادها،‌ خاک و عوامل مهم و تاثیر گذار بر زندگی بر مردم سیستان است که این مردم با وجود اراضی حاصلخیز درگیر نارسایی ها و مشکلات ناشی از این عوامل طبیعی هستند.

علیرضا جلال زایی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد زاهدان نیز در رابطه با تاثیر بادهای 120 روزه بر زندگی مردم شمال استان، گفت: ریگ های روان ناشی از وزش بادهای شدید در شمال استان موجب ویرانی مزارع، کشتزارها و آبادی ها می شود و در برخی مواقع اراضی مزروعی را زیر خروارها شن و ماسه مدفون می سازد.

وی ادامه داد: افزایش گستره نارسایی و مشکلات فوق موجب شده تا مردم با از دست دادن تمام یا بخشی از محصول و کشت و زرع سالانه و تلف شدن دامهایشان مجبور به مهاجرت گروهی به نقاط دیگر شوند.

جلال زایی با بیان اینکه بادها از ویژگیهای اقلیمی استان است و به طور کلی به جهت مجاورت با کویرهای اطراف منطقه ای باد خیز هستیم، گفت: همین بادها سبب بروز انواع بیماری های تنفسی نیز شده اند و امراضی مانند آسم، تنگی نفس، سل و بسیاری از بیماریهای عفونی را سبب می شوند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان نیز در باره وزش بادهای 120 روزه و کانون های تولید ریزگرد در استان گفت: به طور کلی 28 کانون بحرانی فرسایش بادی در استان وجود دارد که نیازمند عملیات بیابان زدایی است‌.

عبدالباسط پاکزاد افزود: روند اجرایی عملیات بیابان‌زدایی در سیستان و بلوچستان، سابقه طولانی دارد، به طوری که در چند سال گذشته، 70 درصد کانون بحرانی نیاتک در شمال استان و 80 درصد کانون بحرانی آب شیرین کن کنارک تثبیت شده است‌.

وی بیابان‌زایی را از بزرگ‌ترین تهدیدات جامعه بشری برای کنترل آثار و پیامدهای خشکسالی برشمرد و گفت: برای جلوگیری از بیابان‌زایی و کنترل ریزگردها در شمال استان باید نهالکاری، مالچ‌پاشی و عملیات بیولوژیکی در کانون های تولید گرد و غبار شمال استان انجام شود. هر چند که در این رابطه کارهای زیادی انجام شده است، اما این روند باید ادامه پیدا کند.

منبع: ایسنا/۲۸ مرداد ۹۷