رئیس پژوهشگاه رویان: ناباروری مشکل یک نفر نیست/رویان با بهترین مراکز ناباروری دنیا رقابت می‌کند/ سالانه میزبان ۴۰۰زوج نابارور خارج از کشور هستیم

دیدارنیوز ـ تقریبا در بخش‌های علمی کشور اگر ورود کنیم نمی‌توانیم از اسم پژوهشگاه رویان نامی نبریم. به ویژه بخش‌هایی که در حوزه سلول‌های بنیادین ما را به عنوان یکی از قطب‌های علمی جهانی مطرح کرده‌اند و دستاورد‌های گوناگونی داشته‌اند. به وبسایت این پژوهشگاه اگر مراجعه کنید درباره آن‌ها اینگونه نوشته‌اند: «پژوهشگاه رویان هشتم خرداد ماه سال ۱۳۷۰ به عنوان مرکز جراحی محدود با هدف ارائه خدمات درمانی به زوج‏‌های نابارور و پژوهش و آموزش در زمینه علوم باروری و ناباروری توسط زنده یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی و گروهی از پژوهشگران و همکارانش در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران تاسیس شد. پژوهشگاه رویان در سال‏های ۱۳۷۷ و ۱۳۸۷ به ترتیب مجوز مراکز تحقیقات علوم سلولی و مرکز تحقیقات پزشکی تولید مثل را از شورای گسترش دانشگاه‏های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد و آبان ماه ۱۳۸۸ شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ارتقای آن از پژوهشکده به پژوهشگاه رویان موافقت کرد».

عبدالحسین شاهوردی متخصص جنین شناسی و عضو هیات امنای جهاد دانشگاهی است و مسئولیت معاونت پژوهشی و آموزشی رویان و فعالیت در این حوزه از بدو شکل‌گیری و تاسیس پژوهشگاه را در کارنامه خود دارد. او از جنس پژوهشگاه رویان است و تجربه زیادی در این حوزه دارد. شاهوردی از سال ۹۶ سرپرستی پژوهشگاه رویان را دارد. او در گفتگو با دیدارنیوز از گذشته و امروز و آینده پژوهشگاه رویان گفت. شاید تصورات عموم مردم در رابطه با رویان بیشتر در حوزه ناباروری باشد، اما شاهوردی در گفتگو با دیدارنیوز به دیگر فعالیت‌های مهم این پژوهشگاه نیز اشاره کرد.

 

در ادامه، می توانید بخش اول این گفتگو را بخوانید.
 
دیدارنیوز: ما از طرفی بحث امنیت سلامت و یا امنیت بهداشت را داریم، در کنار این بحث پژوهشگاه رویان که شما بنیان این پژوهشگاه را گذاشتید اساسی‌ترین کار‌ها در زمینه ناباروری را ساماندهی کرده است. در این زمنیه وارد عرصه شدید و کار‌های بزرگی را انجام دادید و این موضوع موجب شد که سلامت خانواده و پایداری یک ازدواج به وقوع بپیوندد. خانم‌ها و آقایانی که ازدواج می‌کردند و ممکن بود به دلایل نامشخصی فرزندی نداشته باشند، شما در رویان این سلامت جامعه و این هم زیستی را ایجاد کردید. من می‌خواهم در ابتدا کمی در این باره صحبت کنیم.

شاهوردی: به هر صورت سلامت در سبد زندگی خانواده یکی از ارکان زندگی است که اگر دغدغه‌ای در خانواده برای این موضوع به وجود آید بر خیلی از موضوعات دیگر و بر عملکرد خانواده تأثیرگذار است. در موضوع سلامت اگر به بحث ناباروری بپردازیم می‌توان برای آن ریشه فرهنگی هم در نظر گرفت. شاید یک زوج نابارور در ظاهر، مشکل جسمانی نداشته باشند، اما مسائل روحی و روانی و مسائل اجتماعی که بر آن‌ها سایه می‌اندازد منجر به جدا شدن و مشکلات عدیده‌ای که در خانواده برای زوج به وجود می‌آید و نظام یک خانواده را از هم می‌پاشد شود. به یاد دارم زوجی به مجموعه رویان مراجعه کردند که خیلی همدیگر را دوست داشتند اما به خاطر فشار روحی و روانی که از جانب اطرافیان بر روی آن‌ها بود، وقت دادگاه برای طلاق گرفته بودند. در این مسیر به مرکز آمده بودند بلکه یک اتفاقی برایشان رخ دهد که بتوانند زندگی خود را ادامه دهند و این فشار‌های روحی و روانی از روی آن‌ها برداشته شود.

 

در دهه شصت دومین گروه بیمارانی که به خارج کشور می‌رفتند به خاطر ناباروری بود. باید بگویم علم ناباروی، علم جدیدی است. اولین بچه همزمان با انقلاب در سال ۱۳۵۷ در انگلیس به دنیا آمد. این دانش جوانی است. خیلی از خانواده‌ها برای به دست آوردن یک فرزند، زحمت سفر را به جان می‌خریدند و برای درمان به خارج از کشور می‌رفتند. مشکل ناباروری مشکل یک نفر نیست و ممکن است هر دوی زوجین مشکل داشته باشند. مسائل روحی و روانی و استرس و مشکلات دیگر هم تأثیرگذار است. این خانواده با این مشکلات به خارج از کشور می‌رفتند. بعد از بیماری قلبی دومین گروهی که بیشترین ارز را به خود اختصاص می‌داد.

در این زمان گروه‌های خاص می‌توانستند به خارج از کشور بروند. یادی بکنیم از دکتر کاظمی آشتیانی ـ با توجه به مسئولیتی که در جهاد دانشگاه علوم پزشکی ایران داشت ـ به عنوان یک موضوع در دستور کار قرار داد و با همت و تلاش زیاد در این عرصه ورود پیدا کرد. ما و مجموعه یزد دو تا از مجموعه‌های پیشرویی بودیم که به صورت سازمان یافته، موضوع ناباروری را دنبال کردیم. به عنوان دومین مرکز و اولین مرکز در تهران به شکل یک مرکز منسجم فعالیت خود را شروع کردیم.

 

 

 

شاهوردی: مربوط به حدود سال ۷۱ یا ۷۲ است. ما همزمان آموزش و پژوهش را داشتیم. قبل از آن هم ما در قالب یک پروژه تحقیقاتی قبل از سال ۱۳۷۰ شروع کردیم. در این زمان هم موضوع آموزش این کار را مد نظر داشتیم. خیلی جا‌ها باید بازدید انجام می‌شد و دستگاه‌ها و تجهیزات لازم خریداری می‌شد. تجربه‌ای در داخل کشور نبود. آن ایام کار خیلی کند جلو می‌رفت. اما به لطف خداوند خرداد ۱۳۷۰ با حضور آقای ملک‌زاده که وزیر وقت بهداشت بودند مجموعه رویان کار خود را شروع کرد. بعد از حدود یک سال و نیم ما اولین فرزندان حاصل از لقاح خارج از رحم یا تکنیک‌های دیگر در مجموعه رویان به دنیا آمدند و یک امیدی را به جامعه دادند و باری از دوش جامعه برداشتند.

شاهوردی: دقیقاً همین است. مجموعه رویان یک نگاهی را دنبال می‌کرد و آن اینکه فقط به خدمات تخصصی نپرداخت. رشد این دانش آنقدر سریع بود که اگر شما به پژوهش نمی‌پرداختید ایزوله می‌شدید. این اتفاق در مجموعه رویان به خوبی مدیریت شد. ما در بحث ناباروری در ابتدا با یک روش IUI  عمل می‌کردیم. یک روش ساده شستشوی گامت مرد و انتقال به رحم خانم بود. بعد یک پله بالاتر یعنی گرفتن گامت خانم و لقاح در محیط آزمایشگاه، تشکیل جنین و انتقال بود. به فاصله کوتاه بحث میکرو اینجکشن (Microinjection) مطرح شد یعنی گرفتن گامت مرد در آزمایشگاه. به خاطر اینکه گامت نر نمی‌تواند لقاح انجام دهد یکی از گامت ها را انتخاب می‌کنند و با یک سوزن خاصی به داخل تخمک منتقل کنند. بعد از آن پروتکل‌ها و تکنیک‌های جدید به عرصه ناباروری ورود پیدا کرد. ما در این عرصه تجربه خوبی پیدا کردیم.

 

در پایان دهه هفتاد، اتفاقات مهمی در جامعه علمی افتاد و آن اینکه در مورد بسیاری از بیماری‌هایی که مطرح بود صعب العلاج هستند مثل سرطان و بیماری‌های سختی که در سیستم عصبی، استخوان و غضروف است، بحث سلول درمانی و سلول‌های بنیادین مطرح شد. اما تجربه جنین شناسی محققین ما این جرات را داد که به عرصه سلول‌های بنیادین ورود پیدا کنند. چون خیلی از مراکز داخل و خارج از کشور در این عرصه‌ها ورود پیدا کرده‌اند. کسانی موفق شدند که گروه جنین‌شناسی قوی داشتند و توانسته بودند در محیط آزمایشگاه کار با سلول را تجربه کنند. این اتفاق در عرصه سلول‌های بنیادی افتاد و مجموعه رویان ورود پیدا کرد. بعد از اینکه اولین رده سلول‌های بنیادی در محیط آزمایشگاه تولید شد و اولین مقاله این کار در جامعه علمی به چاپ رسید نام کشور ما و نام مرکز رویان در سایت انجمن بین‌المللی سلول‌های بنیادی به عنوان ششمین کشور صاحب این دانش ثبت شد. ما جزو ده کشور اول جهان هستیم که در این زمینه به این دانش رسیدیم. بعد از ما خیلی از کشور‌ها ورود پیدا کردند. خیلی‌ها با توانمندی و ارتباطاتی که داشتند، دانشمندان کشور‌های غربی را آورند و توانستند در این عرصه‌ها ورود پیدا کنند. بر اساس گزارشی که انجمن سلول‌های بنیادی هر ساله از نتیجه تحقیقات و مقالات و کتبی که در زمینه منتشر می‌شود، حدود سال ۸۷-۸۸ در خاورمیانه کشور ما تنها کشوری بود که صاحب این دانش بود اما در گزارشات سال‌های بعد می‌بینیم که ترکیه، عربستان و قطر هم ورود پیدا کرده‌اند.

 

 

 

 

شاهوردی: ما در این عرصه زمانی که ورود پیدا کردیم اولین رده سلول‌های بنیادی که در کشور به چاپ رسید جامعه علمی خودمان می‌گفتند یا کار بزرگی است و یا دروغ بزرگی است. اولین سمینار و کنگره‌ای که گذاشتیم یکی از پیشکسوتان این دانش که یک آلمانی بود و در آمریکا زندگی می‌کرد و الان در آلمان در زمینه بیولوژی کار می‌کند به نام دکتر شولر به ایران آمد. ما اجازه دادیم یک کارگاه برگزار کند. بعد از اینکه فرایند کار‌ها را در مجموعه دید گفت شما به من نیازی نداشتید که حضور پیدا کنم. این توانمندی در مجموعه شما است. بعد که به عنوان یک خبر منعکس شد خیلی از اسنادی که دوستان ارائه دادند بعد از مدتی این باور به وجود آمد که محققین جوان این کشور می‌توانند کار بزرگی انجام دهند. بعد از این صحبت، تعامل ما با دکتر شولر و خیلی از محققین خارجی که آمدند این توانمندی را دیدند به صورت منطقی و به صورت برد- برد صورت گرفت. قبل از اینکه بیایند و این کار را ببینند یک نگاه از بالا به پایین داشتند. زمانی که آمدند احساس کردند کار‌هایی انجام شده که می‌تواند مکمل کار خودشان باشد. می‌توانند اطلاعات و نتایجی را بدهند و بگیرند. این باعث عزت کشور ماست. شما در تعاملات بین‌المللی اگر حرفی برای گفتن داشته باشید جایگاه خاصی دارید و خیلی راحت‌تر با شما تعامل می‌کنند. همین ارتباطات و همین دانشی که در کشور به وجود آمد این زمینه را فراهم کرد. محققان ما دانشجوی مشترک با مراکز تحقیقاتی که در کشور‌های اروپایی هستند می‌گیرند. مجموعه هاروارد و مجموعه MIT این باور را پیدا کردند که این‌ها کار‌های خوبی انجام می‌دهند. از نتایج کار‌های ما که به شکل مقاله ارائه می‌شود و از نتایج کار‌های ما که به محصول تبدیل می‌شود و یا به یک پروتکل درمانی می‌شود این مسئله را رصد می‌کنند. ما تعاملات خوبی را با تعداد قابل توجهی پروژه تحقیقاتی مشترک و مقالات مشترک پیدا کردیم. در سال ۲۰۱۸ نزدیک ۴۰ مقاله مشترک با مراکز معتبر دنیا داشته‌ایم.

شاهوردی: در بحث ناباروری یکی از استفاده کننده نتایج تحقیقات ما همین مرکز ناباروری است که در کنار پژوهشکده است. در رویان جهاد دانشگاهی یک ادبیات خوبی را تجربه کردیم. مرکز خدمات تخصصی در کنار یک مرکز تحقیقات شکل گرفته است. به عبارتی سوالات تحقیق از دل مرکز بیرون می‌آید که چه مشکلی دارد؟ می‌خواهد چه تکنیکی را دنبال کند؟ چه روش جدیدی را می‌خواهد تنظیم کند؟ همه این‌ها تبدیل به یک سؤال تحقیق و یک کار پژوهش می‌شود و نتیجه آن باز به مرکز خدمات تخصصی باز می‌گردد. حاصل آن افزایش میزان موفقیت مرکز است.

 

ما در پژوهشگاه رویان بین ۳۵ تا ۴۰ درصد موفقیت داریم. واقعاً با بهترین مراکز ناباروری دنیا رقابت می‌کند. خدا را شکر می‌کنیم که در کشور ما بیش از ۷۰ مرکز ناباروری شکل گرفته است. در استان‌های مختلف وجود دارد. خیلی از مراکز هم موفقیت‌های خوبی دارند. خدا را شکر در این مسیر رویان تأثیر گذار بوده در توسعه این دانش در کشور. از استفاده‌های مجموعه در سرمایه‌گذاری، همین مطلب بود. موقعی که میزان موفقیت با مراکز خوب دنیا رقابت می‌کند و گزارشات آن اعلام می‌شود زمینه اعتماد را به وجود می‌آورد. خیلی‌ها از خارج از کشور در این مجموعه صاحب فرزند شده‌اند و باز گشته‌اند. این‌ها سفیران علمی این کشور هستند. کشور ما یک پیشینه قوی در پزشکی دارد. شاید یک مدت مغفول واقع شده بود. باید به آن ایام بازگردیم. در این منطقه بسیاری از کشور‌های همسایه به پزشکی کشور ما اعتقاد دارند. چه منطقه جنوب و چه منطقه شمال. این اعتماد، سرمایه ما است. ما باید آن را حفظ کنیم و آن را توسعه دهیم. در مجموعه رویان این اتفاق افتاده است.

 

ما سالیانه میزبان نزدیک ۴۰۰ زوج نابارور خارج از کشور هستیم. یک زمان بیمار ما به خارج از کشور می‌رفت. اما الان ما میزبان بیماران خارجی هستیم و به شکل ارزی هم خدمات را به آن‌ها ارائه می‌دهیم و راضی هم هستند. اولاً هزینه‌ها از خیلی از کشور‌ها پایین‌تر است. هزینه مدت اقامتشان پایین‌تر است. در کنار آن سیر و سفر و سیاحت را هم دارند. میزان استرس و گرفتاری‌شان کمتر است. خیلی از زوج‌ها در کشور‌های اطراف یا کشور‌های اروپایی، مسلمان هستند. خیلی دوست دارند در یک مجموعه‌ای که مقید به یک سری اصول هست درمان را دنبال کنند، چون بحث‌های ناباروری خیلی از مسائل دیگر هم کنارش هست.

 

ادامه دارد....