روابط عربستان و روسیه به زیان ایران نیست

دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: در شرایطی که به نظر می رسد نقش ایالات متحده در معادلات خاورمیانه کم رنگ شده است و آخرین نمونه این فرضیه نیز رها کردن شمال سوریه توسط نیرو‌های نظامی آمریکایی بود که موجبات جولان اردوغان را مهیا کردند، ولادیمیر پوتین همچون فرمانروایی فاتح به حیات خلوت‌های آمریکا سفر می‌کند و قرارداد‌های نظامی، تسلیحاتی و اقتصادی می‌بندد.

بعد از اینکه ترکیه از دریافت سیستم پاتریوت آمریکا ناامید شد این روسیه بود که با وقت شناسی و استراتژی آماده، جایگزین آمریکا در ترکیه شد و سیستم اس ۴۰۰ و میگ ۲۹ خود را بدون معطلی به آن کشور فروخت. روسیه این بار البته نه برای اولین بار ولی جدی‌تر، عربستان را نشان کرده است و به راحتی می‌توان فهمید سفر پوتین به عربستان به انگیزه پا گذاشتن جای پای آمریکا در آن کشور است. به نظر می‌رسد مدت ها است که بن سلمان از ترامپ ناامید شده است و این ملاقات با پوتین برای تذکر به آمریکا باشد.

دیروز ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در جریان سفر رسمی به ریاض با ملک سلمان پادشاه و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی دیدار کرد. به گزارش یورونیوز در جریان این دیدارها، بیست تفاهم‌نامه و قرارداد در زمینه‌های فضا، فرهنگ، بهداشت، فن آوری‌های نوین و کشاورزی میان دو طرف امضاء شد و رهبران روسیه و عربستان سعودی برای سرمایه‌گذاری‌هایی به ارزش چندین میلیارد دلار توافق کردند.

مهم‌ترین حوزه مذاکرات دو طرف، تفاهم در بازار نفت بود. خبرگزاری فرانسه در همین رابطه اعلام کرد امضای توافق موسوم به «اوپک پلاس»، مرحله نهایی همکاری میان ۱۴ عضو اوپک و ۱۰ کشور صادرکننده نفت غیر اوپک بود. شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر نفت عربستان سعودی گفت این تفاهم‌نامه همکاری میان دو طرف برای ثبات در بازار نفت را تقویت می‌کند. اوپک و کشور‌های صادر کننده نفت خارج از اوپک در ماه‌های گذشته برای کاهش حجم تولید تا مارس سال ۲۰۲۰ به منظور جلوگیری از سقوط بیشتر قیمت نفت به توافق رسیده بودند.
 
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین اعلام کرد که همکاری‌های نظامی و فنی هم بخشی از مذاکرات میان رئیس جمهوری روسیه و عربستان سعودی بوده است و گفتگو‌ها در این زمینه ادامه خواهد یافت.
 
 البته پیش از این ریاض و مسکو در سال ۲۰۱۷ پیش‌قراردادی برای انتقال سامانه دفاع موشکی اس‌۴۰۰ امضاء کرده بودند. با این حال عربستان سعودی مدتی بعد تصمیم گرفت تا نیاز بخش پدافند موشکی خود را با خرید سیستم‌های آمریکایی و به‌ویژه سامانه پاتریوت تامین کند.

متحدان سنتی ایالات متحده در حاشیه جنوبی خلیج فارس نسبت به تغییر رویکرد دولت دونالد ترامپ نسبت به خاورمیانه نگران هستند. سفر ولادیمیر پوتین به عربستان سعودی و امارات متحده عربی، گمانه‌زنی‌ها درباره نقش‌آفرینی روسیه در منطقه را دوچندان کرده است.
 
سیدعلی بیگدلی کارشناس روابط بین الملل در رابطه با ایفای نقش پر رنگ تر نسبت به گذشته توسط روسیه در منطقه خاورمیانه به دیدارنیوز گفت: یک اصل در سیاست داریم که حاکمانی در سیاست موفقند که چند ضلعی بازی می‌کنند. عربستان در دوره اتحاد جماهیر شوروی، مسکو را به خاطر کمونیسم بودنش تحریم کرد و ناچار بود به آمریکا دلبستگی کامل پیدا کند، با آمدن محمد بن سلمان به راس تصمیم گیری‌ها و آرزو‌های بلندش، این نزدیکی به غرب شتاب گرفت، چون می‌خواست در عربستان تغییرات اساسی ایجاد کند و سرمایه خارجی جذب کند ولی دو حادثه، کُمیت بن سلمان را لنگ کرد، یکی مسئله خاشقچی بود و دیگری هم این مسئله بود که عربستان، پنهانی با اسرائیل روابطی با واسطه گری آقای کوشنر برقرار کرد و این دو، پایه خیلی از معادلات عربستان شد.

وی افزود: از طرفی فکر می‌کردند آمریکا حکومت ایران را سرنگون و تغییر رژیم اتفاق می‌افتد اما وقتی ترامپ اعلام کرد که در صدد براندازی حکومت ایران نیست و اضافه کرد که هیچ تعهدی نداریم که امنیت عربستان را تأمین کنیم و امنیت با خودشان است، و همچنین با توجه به نمایش قدرتی که ایران در مسئله آرامکو، پهپاد و دیگر اتفاقات از خود نشان داد، به مقدار زیادی آرزو‌های محمد بن سلمان بر باد رفت. البته اول امارات متحده عربی خود را از تقابل با ایران عقب کشید. علاوه بر این باید گفت مسئله یمن جلوی اجرای طرح‌های بلندپروازانه بن سلمان را گرفت، این‌ها باعث شد که برای آشتی با ایران از خود تمایل نشان دهد.
 
بیگدلی خاطرنشان کرد: اگر به خاطر بیاورید در کنفرانس ورشو تنها کسی که با محمد بن سلمان گرم گرفت  و خیلی خوب از او استقبال کرد آقای پوتین بود؛ در حالی که ترامپ فقط برای ولیعهد سعودی سری تکان داد، دلیلش هم این بود که بعد از اعمال تحریم‌های اروپا و آمریکا علیه روسیه، آن کشور به دنبال بازار می‌گردد و عربستان می‌تواند بازار بسیار خوبی برای روسیه باشد، همین کار را هم با ترکیه کرد. ترکیه تلاش کرد از روسیه «اس ۴۰۰» و «میگ ۲۹» بخرد و تمایل بیشتری به روسیه پیدا کرد.
 
این کارشناس روابط بین الملل با بیان اینکه محمد بن سلمان و ولادیمیر پوتین بر سر دو موضوع خیلی حساس می‌توانند نقاط مشترکی داشته باشند، اظهار کرد: یکی مسئله نفت و گاز است که از اهمیت زیادی برای هر دو برخوردار است و دیگر اینکه روسیه و عربستان بازار‌های خود را تنوع بیشتری بدهند لذا سفر روسیه به عربستان سعودی از اهمیت زیادی برخوردار است و برای روس‌ها هم بازار مناسبی است که از طریق عربستان به بازار دیگر شیخ نشین‌های حاشیه خلیج فارس دست پیدا کند.
 
وی در پاسخ به این پرسش که کدامیک از جنبه‌های اقتصادی و نظامی ارتباط روسیه و عربستان مهم‌تر است، یادآور شد: روسیه توان اقتصادی و تکنولوژیکی ضعیفی دارد و پتانسیل سرمایه گذاری‌های هنگفت را ندارد. این دو کشور فقط در حوزه نظامی گری می‌توانند کار‌هایی انجام دهند و در حوزه نفت هم تجربیاتی دارند که قابلیت انتقال دارد، ولی تکنولوژی نفت روسیه به پای اروپا و آمریکا نمی‌رسد، به هر حال روسیه می‌تواند در منطقه برای آمریکا یک رقیب باشد و با توجه به اینکه در گذشته اتحاد جماهیر شوروی از کشور‌هایی که در جبهه امتناع قرار داشتند نمی‌توانست استفاده تجاری و اقتصادی ببرد روسیه کنونی در صدد است آن ناکامی را در این دروه جبران کند. جبهه امتناع به کشور‌هایی اطلاق می‌شد که از شناسایی اسراییل امتناع می‌کردند، کشور‌هایی مانند لیبی، عراق، سوریه، عربستان، مصر، یمن و دیگر کشور‌های عربی که تا همین چند سال قبل، ضمن امتناع از پذیرش اسراییل، روابط اقتصادی هم با آن رژیم نداشتند لذا با احیای سطحی از روابط اسراییل با این کشور‌ها آقای پوتین می‌تواند بازار‌های گذشته را احیا کند و به دنبال این است که بازار‌های جدیدی برای خود به وجود آورد که در این کار هم قطعاً موفق خواهد شد. با سیاست‌های چند رنگ ترامپ، این موقعیت برای پوتین به وجود آمده که بتواند میزان پذیرش خود را در کشور‌های عربی افزایش دهد.
 
وی با ذکر این نکته که عربستان برای خود رهبری دنیای عرب را متصور بود، خاطرنشان کرد: عربستان نمی‌خواست خود را با کمونیست‌ها مرتبط کند، ولی اکنون به نقطه‌ای رسیده که چاره‌ای جز این کار ندارد و باید نگاه به غرب را محدود و نگاهش را به شرق قوی‌تر کند که هم آمریکا را تنبیه کند و هم فرصتی به دست بیاورد که از اسراییل فاصله بگیرد، چون اصولا نزدیک شدن به اسراییل برای خطری بود که ار ناحیه ایران احساس می‌کرد که در صورت ایجاد روابط با ایران، نیازی به اسراییل نخواهد داشت.
 
وی در پاسخ به این پرسش که آیا روابط گسترده تسلیحاتی عربستان و روسیه معطوف به ایران است و در معادلات بین ایران و عربستان تاثیر خواهد داشت، گفت: این روابط معطوف به ایران نیست، پوتین نمی‌خواهد ایران را از دست بدهد و اتفاقا  شاید بتواند کاری کند که اختلافات بین ایران و عربستان کمتر و برطرف شود و قبلاً هم راجع به این موضوع صحبت کرده بود؛ به این معنی که اختلاف بین ایران و عربستان خیلی به نفع روسیه نیست لذا برای اینکه هر دو طرف را حفظ کند باید تلاش کند مانع این اختلافات شود.
 
بیگدلی افزود:  در این ملاقات، بسته معاملات تسلیحاتی بین دو کشور حتماً وجود دارد، زیرا سلاح‌های روسیه قابل رقابت با آمریکایی‌ها است. روسیه این کار را نسبت به ترکیه هم انجام داد. با این کار، هم روسیه به اهداف اقتصادی و رقابت با آمریکا می‌رسد و هم عربستان و کشور‌های دیگر خاورمیانه اسلحه خود را تامین و به زعم خود امنیت خود را تضمین می‌کنند بنابراین از نظر دو طرف، معامله و رابطه عادلانه‌ای است.
 
 وی در پاسخ به این پرسش که آیا باید بپذیریم آمریکا به لاک خود فرو رفته و منطقه را برای روسیه رها کرده است، اظهار داشت: در حال حاضر خیلی رفتار ترامپ معیار استراتژی کلی آمریکا نیست، به همین دلیل با بیرون رفتن از سوریه مورد انتقاد شدید قرار گرفت، ولی چون ترامپ در آستانه انتخابات است، می‌خواهد به آن شکل که در مبارزات انتخاباتی قول داده بود عمل کند به این صورت که مقداری از منطقه فاصله بگیرد و مردم آمریکا را در ابعادی چون قیمت انرژی و بیمه مورد توجه قرار دهد که البته کوتاه مدت است. حتی در گذشته اوباما هم در استرالیا سخنرانی کرد و گفت ما خاورمیانه را رها می‌کنیم و خود را متعهد به خاورمیانه نمی‌دانیم و به سمت شرق و جنوب شرقی آسیا متمایل شد، ولی دستاورد زیادی نداشت، فقط نیرو‌ها و هزینه‌های خود را در آنجا افزایش داد. امپریالیسم زاییده بحران است و در بحران می‌تواند ادامه حیات دهد و اگر بحران سازی  نکند می‌میرد، به همین دلیل سیاست ترامپ موقتی است و نمی‌تواند دست از بحران‌سازی بردارد.
 
این کارشناس سیاست خارجی خاطرنشان کرد: سیاست‌های دونالد ترامپ در ونزوئلا، کره شمالی، ایران و سوریه موفق نبوده است، ولی مردم آمریکا خیلی به سیاست خارجی پایبند نیستند و خیلی از آمریکایی‌ها چیزی در مورد مسائل ایران نمی‌دانند و مسائل داخلی مانند اینکه قیمت بنزین بالا نرود برای آن‌ها اولویت دارد. ترامپ از این موضوع دارد استفاده می‌کند و در صدد بهبود شرایط داخلی است و این رویکرد ترامپ کاملا انتخاباتی است.  
 
وی در پاسخ به این پرسش که اگر خروج از منطقه موقتی است آیا در این مدت معادلات منطقه به نفع ترکیه و روسیه تغییر نخواهد کرد، اظهار کرد:  جهان در حال تغییرات است و آدم احساس می‌کند به سمت و سویی می‌رود که اگر مقداری عقلانیت سیاسی حاکم نشود یک جنگ بزرگ رخ خواهد داد. در اتحادیه اروپا وضعیت نابسامان اقتصادی وجود دارد و هیجانات و شورش‌هایی که در منطقه خاورمیانه وجود دارد شرایطی به وجود آورده که گویی غوغایی در دنیا در حال شکل گرفتن است که این را باید به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا موکول کنیم. اگر در دوره دوم، ترامپ به پیروزی برسد قطعاً دست به ماجراجویی‌های جدیدی خواهد زد و ممکن است حملات نظامی نیز در پی داشته باشد، زیرا ترامپ به این راحتی از خیل قضایا نمی‌گذرد، چون لابی‌های یهودی که او را حمایت کردند و پیروز کردند هنوز به خیلی از اهداف خود نرسیده‌اند. ترامپ این بار اگر پیروز رقابت انتخاباتی شود نگران دور سوم نیست و در صورت پیروزی باید منتظر ترامپی تهاجمی باشیم.