راست يا دروغ؛ مساله اين است! (گفت‌وگو با جان روزنبيك پژوهشگر دانشگاه كمبريج و يكي از طراحان بازي «Bad News»)

چه تجربه‌اي در مواجه با اطلاعات دروغ داشتيد كه به اين نتيجه رسيديد با راه‌اندازي بازي «Bad News» مردم را در برابر اخبار و اطلاعات غلط واكسينه كنيد؟

مطالعات من در مورد رسانه‌هاي اوكراين بود‏، جايي‌كه انتشار اخبار و اطلاعات غلط يك مشكل هميشگي و روزانه است. بنابراين انگيزه اوليه طراحي بازي از آن‌جا به ذهنم رسيد. اما در مورد ايده «واكسينه كردن عمومي مردم» بايد بگويم كه اين فكر از دو زاويه مختلف ايجاد شد: قدم اول به سال ٢٠١٦ برمي‌گردد كه با همكاري روئورد اوستروود، بنيانگذار گروه DROG، پلت ‌فرمي براي مبارزه با انتشار اطلاعات غلط راه‌اندازي كرديم.

ايده ما اين بود كه از ابزار و روش‌هاي ابتكاري براي مبارزه با اطلاعات غلط به صورت فردي استفاده كنيم. بعد از آن وقتي مقاله دكتر ساندر واندر ليندن با موضوع «تلقيح عمومي در برابر انتشار اطلاعات غلط در مورد تغييرات اقليمي» را خواندم، با او درباره ايده‌هايي كه در DROG بين اعضاي گروه رد و بدل شده بود صحبت كردم. دكتر ليندن در مقاله‌اش به اين موضوع اشاره كرده بود همان‌طور كه در علم پزشكي با داخل كردن ويروس يا ميكروب ضعيف شده يك مرض واگيردار به بدن از طريق خراش دادن پوست مي‌توان با ابتلا به بيماري خفيف بدن را در برابر همان مرض ايمن كرد، با قرار دادن افراد در برابر اطلاعات غلط و در موقعيت فردي كه سعي دارد ديگران را فريب دهد، توانايي‌ افراد براي كشف و مقاومت در برابر تكنيك‌هاي فريب افزايش پيدا مي‌كند. اين امر منجر به مطالعه بيشتر ما شد و ايده بعدي طراحي بازي روي ميز آمد؛ اينكه با استفاده از بازي بتوانيم افراد را در موقعيت ساخت دروغ قرار دهيم تا به اين ترتيب با تمرين ترفندهاي انتشار اطلاعات غلط در حقيقت مانند همان ويروسي كه با قرار گرفتن در بدن‏، افراد را از ابتلا به مرض ايمن مي‌كند، بازيكنان را در برابر باور اطلاعات و اخبار كذب واكسينه كنيم.

در مورد نحوه بازي توضيح مختصري مي‌دهيد؟ اينكه گاردين نوشته بازيكنان به عنوان «سرمايه‌داران اخبار جعلي» با يكديگر رقابت مي‌كنند، يعني چه؟

اين بازي مبتني بر انتخاب است، يعني بازيكنان مي‌توانند مسير را خودشان انتخاب كنند. بازيكنان به عنوان كاربران ناشناس بازي را در توييتر شروع مي‌كنند و در مورد موضوعات مختلفي كه آنها را ناراحت كرده، آزار داده يا مخالفش هستند، توييت مي‌كنند و از حس نااميدي‌ خود درباره آن موضوعات مي‌نويسند. به اين ترتيب صفحه شخصي آنها راه‌اندازي مي‌شود و حالا بايد تا جايي كه مي‌توانند فالوئرهاي بيشتري جذب كنند و اعتبارشان را افزايش دهند. هر چقدر كه بازيكنان بيشتر بتوانند به‌طور عمدي اخلاق حرفه‌اي روزنامه‌نگاران را زير سوال ببرند و اخبار درست آنها را نقض كنند، امتياز بيشتري به دست مي‌آورند. همچنين بازيكنان مي‌توانند در طول بازي مدال‌هاي مختلفي كسب كنند. هر كدام از اين مدال‌ها تاكتيكي است كه معمولا در توليد و انتشار اطلاعات غلط از آن استفاده مي‌شود‎؛ چيزهايي مثل ايجاد دوگانگي و قطب‌بندي‌ جناح‌هاي مختلف، انتشار تئوري توطئه‏، فريب دادن كاربران يا در اصطلاح شبكه‌هاي مجازي ترول كردن آنها. مثلا ممكن است بازيكني بتواند هويت واقعي فرد مشهوري را سرقت كند يا با راه‌اندازي يك هشتگ دروغ و انتشار يك خبر جعلي خبر احتمال جنگ جهاني ميان كشورها را دست به دست كند. در هر كدام از اين حالت‌ها يك مدال به دست مي‌آورد. هر بازيكني كه بتواند از تمام تاكتيك‌ها استفاده كند و تمام مدال‌ها را به دست بياورد، برنده بازي است.

محتواي خبرهاي «Bad News» از طرف رسانه‌ها توليد مي‌شود يا كاربران شبكه‌هاي اجتماعي؟ يعني آيا بازيكنان اخبار رسانه‌ها را جعل و منتشر مي‌كنند يا خودشان شايعه‌سازي مي‌كنند؟

همه‌ چيزهايي كه در اين بازي مي‌بينيد، به جز تعدادي از نظريه‌هاي توطئه‌اي كه واقعا وجود دارند ساختگي است. ما اين اطمينان را به همه مي‌دهيم كه محيط بازي بازيكنان از لحاظ سياسي تا حد امكان كاملا خنثي در نظر گرفته شده است و حوادث دنياي واقعي را بازتاب نمي‌دهد. اين صرفا تمريني است كه آدم‌ها خودشان ساخت و انتشار اخبار و اطلاعات دروغين را تمرين كنند تا به اين ترتيب از پشت پرده اخبار جعلي باخبر شوند.

انتشار اخبار جعلي توسط بازيكنان چطور مي‌تواند در افزايش آگاهي مردم از پروپاگاندايي كه در پس اخبار شكل مي‌گيرد، تاثيرگذار باشد؟

ايده ما اين است كه افراد با بازي در نقش منتشر‌كننده اطلاعات غلط يا اخبار جعلي و با استفاده خلاقانه از روش‌هاي معمولي كه در توليد و انتشار اخبار و اطلاعات غلط به كار مي‌برند، در حقيقت تكنيك‌هاي جعل اخبار را بشناسند و به اين ترتيب در مواجهه با آنها در زندگي واقعي خودشان موفق‌تر خواهند بود.

آيا برنامه‌اي براي افزودن زبان‌هاي غيرانگليسي به اين بازي را براي كاربران كشورهاي ديگر داريد؟

ما در حال حاضر به فكر راه‌هايي براي ترجمه بازي به زبان‌هاي ديگر هم هستيم اما اجراي اين كار طبيعتا زمان‌بر خواهد بود. هنوز هيچ‌ چيزي بطور دقيق مشخص نيست كه بتوانيم زمان‌بندي مشخصي در مورد اين كار ارايه دهيم اما اولين قدم ترجمه اين بازي به زبان روسي و اوكرايني است كه ما اميدواريم در سال جاري اين اتفاق رخ دهد.

به نظر شما كدام كشورها بيشترين آمار انتشار اخبار جعلي را دارد؟ آيا تحقيق يا مطالعه‌اي در اين زمينه انجام داده‌ايد؟

من نمي‌توانم به‌طور دقيق در مورد اين موضوع اظهارنظر كنم چون اساسا كاري سخت و حتي به نوعي نشدني است. شايد استفاده از اصطلاح «اخبار جعلي» در اين بازي تا حدي درست نباشد چراكه چيزي كه ما در مورد آن صحبت مي‌كنيم، بيشتر اطلاعات گمراه‌كننده يا غلطي است كه با هدف فريب دادن مردم منتشر مي‌شود. اين موضوع لزوما به معناي اين نيست كه اطلاعات كاملا جعلي هستند.

نقش آزادي بيان رسانه‌ها در سواد درست و غلط اخبار را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟ با توجه به ميزان بسيار بالاي آزادي بيان در بيشتر كشورهاي پيشرفته اروپايي و امريكا، طبيعتا احتمال انتشار اخبار جعلي بايد كمتر از كشورهاي ديگر باشد. چرا مساله انتشار اخبار و اطلاعات غلط تا اين اندازه دردسرساز شده است؟

سوال بسيار خوبي است. به اعتقاد من منبع اطلاعات نادرست و اخبار جعلي در كشورهايي كه آزادي بيان دارند، محيط آنلاين است. اگر كسي بخواهد مردم و افكار عمومي را گمراه كند، محيط آنلاين، آسان‌ترين راه براي فريب مردم را فراهم مي‌كند. بنابراين اتفاقي كه بايد بيفتد اين است كه مردم در مورد شيوه‌هاي گمراه‌كننده فضاي آنلاين آگاهي داشته باشند كه هنگام گشت و گذار ميان منابع خبري آنلاين، فريب نخورند.

اين روزها خبر دروغ نسبت به تكذيبيه آن برد بيشتري دارد، به اعتقاد شما ميل زياد مردم به باور خبر دروغ ريشه سياسي دارد يا رواني؟

به نظر من هر دوي اين موارد تاثيرگذار است. قطب‌بندي‌هاي سياسي قطعا نقش مهمي در ميزان استحكام باورها و اعتقادات مردم نسبت به اخبار دارد. اين موضوع همچنين به مفهومي در روان‌شناسي به نام «جهت‌گيري تاييدي» مربوط مي‌شود‎؛ اينكه همه ما بيشتر چيزي را به عنوان درست مي‌پذيريم كه با باورها و اعتقادات موجود ما موافق باشد. اما بازي «Bad News» روي جنبه‌هاي سياسي اين موضوع تمركز نمي‌كند. در حقيقت، ما اميدواريم كه با كمك اين بازي مردم بدون در نظر گرفتن وابستگي‌هاي سياسي خود، تا حدي از نحوه كاركرد اطلاعات غلط و شيوه‌هاي انتشار آنها آگاه شوند.

نگراني بزرگي كه در مورد «Bad News» وجود دارد اين است كه مبادا به جاي مبارزه با اخبار جعلي به صورت ناخودآگاه آدم‌ها را به دروغگوها و جاعلان ماهرتري تبديل كند يا به گفته گاردين، بازيكنان را به بخش تاريك و سياه وجودشان تبديل كند. به نظر شما چقدر ارزش ريسك دارد؟

شما به عنوان بازيكن«Bad News» حتما بايد انگيزه سياسي يا اقتصادي داشته باشيد كه با انجام اين بازي به بخش تاريك و سياه وجودتان تبديل شويد. اگر بخواهيد انتشار اطلاعات غلط را آغاز كنيد، طبيعتا اين كار را به عنوان يك سرگرمي و با هيچ هدف ديگري دنبال نمي‌كنيد. با اين حال، بازي «Bad News» هيچ نوع انگيزه سياسي يا اقتصادي براي بازيكنان خود ارايه نمي‌دهد، بنابراين افرادي كه خودشان انگيزه سياسي يا اقتصادي براي انتشار اخبار جعلي نداشته باشند، بعيد است در جريان بازي چنين انگيزه‌هايي به دست بياورند يا به آن مسير سوق پيدا كنند. علاوه بر همه اينها، تكنيك‌هايي كه بازيكنان در جريان بازي ياد مي‌گيرند، به هيچ‌وجه راز نيست. تكنيك‌هاي اين بازي تا حد زيادي بصري هستند و در منابع آنلاين و آفلاين به راحتي پيدا مي‌شوند. بنابراين افرادي كه بخواهند اخبار جعلي منتشر كنند، همين حالا، با يا بدون اين بازي هم مي‌توانند اين كار را انجام دهند.