بررسی همه زوایای سفر روحانی به عراق

دیدارنیوز - حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران دوشنبه 20 اسفند، سفری تاریخی و پراهمیت به عراق انجام داد، بلند پایه ترین مقام اجرایی و دولتی ایران در حالی این سفر مهم را انجام داد که طی شش سال گذشته، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور عالی ترین مقام دولتی جمهوری اسلامی ایران بود که در آبان 97 به عراق سفر کرده بود. 
البته مقامات عراقی از جمله رئیس‌جمهور و رئیس پارلمان این کشور پیشتر به ایران آمده بودند. رییس جمهوری، پیش از سفر به عراق، در فرودگاه مهرآباد تهران در این باره گفت: امروز روابط اقتصادی ما حدود 12 میلیارد دلار در سال است که به‌‌راحتی در سال‌های آینده می‌توانیم آن به 20 میلیارد دلار برسانیم. عراق بسیاری از نیازهایش را می‌تواند از ایران تأمین کند، ایران نیز می‌تواند نیازهایش را از عراق تأمین کند، در این سفر توافقات مهمی حاصل شد.

*لایروبی اروندرود 
در بیانیه مشترک طرفین بر عزم راسخ خود بر اجرای عهدنامه مربوط به مرز دولتی و حسن هم جواری بین ایران و عراق مورخ 13 ژوئن 1975 و پروتکل‌های ضمیمه و موافقتنامه‌های تکمیلی آن، با حسن نیت و با دقت، تأکید کردند و تصمیم گرفتند تا عملیات مشترک پاکسازی و لایروبی شط العرب را به‌منظور بازگرداندن کانال اصلی قابل کشتیرانی (تالوگ) بر اساس عهدنامه 1975 و پروتکل مربوطه آن در اسرع وقت آغاز کنند.

*افزایش مبادلات تجاری و بازرگانی به 20میلیارد دلار
در این سفر توافقات مهمی از جمله تعامل بر سر کیفیت استفاده از میادین مشترک، استفاده از پول ملی دو کشور برای سهولت در مبادلات و معاملات، رایگان شدن ویزا برای اتباع طرفین، همکاری مشترک در زمینه‌های تجارت، سرمایه‌گذاری، ایجاد شهرک‌های مشترک صنعتی، بازارچه‌های مرزی‌، روابط گردشگری از جمله زائرین دو کشور و همچنین در زمینه جاده، راه آهن، انرژی، برق، گاز، بانک و در مسائلی چون محیط زیست بین دو کشور، حاصل شد.
اما دستاوردهای سفر روحانی فقط در این موارد محدود نمی شود، نفس سفر رییس جمهوری ایران مهم، استراتژیک و پر مفهوم بود به همین دلیل هم بازتاب گسترده ای در سطح منطقه و جهان داشت. توجه بین المللی به سفر دکتر روحانی به آن دلیل بود که یکی از معدود سفرهای یک رییس دولت بود که در روز روشن و با اطلاع رسانی قبلی به این کشور صورت می گرفت. 
کیفیت این سفر جنبه های دیگری هم داشت و طی روزهای گذشته کارشناسان به تفصیل به آن پرداختند؛ از جمله منعکس کننده نقش سازنده ایران در امنیت، مردم سالاری و روابط به هم تنیده و همه جانبه ایران و عراق بخصوص بعد از سقوط صدام بود.
دیدار رییس جمهوری اسلامی ایران با علما، مراجع تقلید، رهبران نحله های سیاسی و بخصوص دیدار تاریخی با آیت الله سیستانی، خود گویای این حقیقت است که با هجمه، دخالت و نفوذ قدرت های فرامنطقه ای روابط تاریخی، دینی، فرهنگی و همه جانبه ایران و عراق قابل چشم پوشی و کتمان نیست.

* بازتاب سفر رییس جمهوری ایران در رسانه های خارجی 
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه، 22 اسفند 97، به سفر سه‌روزه خود به عراق پایان داد. این سفر رئیس‌جمهوری به یکی از مهم‌ترین همسایه‌های ایران، نه تنها موجب تحکیم روابط دوجانبه در حوزه‌های مختلفی از روابط سیاسی گرفته تا مناسبات اقتصادی و از ارتباطات فرهنگی گرفته تا پیوندهای اجتماعی شد، بلکه موجب عصبانیت بازیگران بدخواهی مانند آمریکا و رژیم اسراییل و البته تمسخر و تحقیر شخص دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده شده است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید خلاصه‌ای از گزارش رسانه‌های خبری و تحلیلی بین‌المللی در بازتاب سفر اخیر روحانی و هیات همراهش، از جمله محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به عراق و دیدار با مقامات عراقی به ویژه «برهم صالح» رئیس‌جمهور، «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر، «محمد علی حکیم» وزیر خارجه این کشور، و همچنین «آیت‌الله‌العظمی سیستانی» مرجع عالی‌قدر شیعیان است.
شبکه بلومبرگ گزارشی نوشت: ایران و عراق روابط اقتصادی خود را در حالی‌ که آمریکا در حاشیه قرار دارد، تقویت کردند. بلومبرگ در ادامه با اشاره به اینکه عراق باید تحت فشارهای واشنگتن میان ایران و آمریکا انتخاب کند، تاکید کرد: به نظر می‌رسد روحانی پیروز شده است. وی در جریان سفر سه روزه با همتای عراقی خود دیدار کرد، به موضوعات اقتصادی پرداخت، به اماکن مذهبی رفت و با رهبران اقوام مختلف عراق دیدار داشت. این در حالی است که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا پس از 16 سال حضور نظامی در عراق، در سفر دسامبر 2018 خود به این کشور به دلیل سفری که از پیش اعلام نشده بود خشم دیپلماتیک ایجاد کرد و تنها در یک پایگاه نظامی آمریکایی در عراق برای نیروهایش سخنرانی کرد و حتی با یک مقام عراقی هم دیدار نداشت.
روزنامه آیریش تایمز نیز در گزارش خود از سفر اخیر روحانی به دستاوردهای این سفر در حوزه روابط تجاری و اقتصادی پرداخت و نوشت: امضای چندین قرارداد و توافق در حوزه‌های تجاری و انرژی نشان دهنده ارتباط نزدیک میان این دو کشور بزرگ شیعه است. این قراردادها نشان دهنده ارتباط نزدیک میان ایران و عراق و به چالش کشیدن دولت آمریکا است که فشارها بر بغداد برای کاهش روابطش با ایران را افزایش داده است.
پایگاه خبری المانیتور سفر حسن روحانی به عراق را سفری 'پر هیجان' به کشور همسایه‌اش توصیف کرد و گزارش داد: یک دستور کار که به لحاظ سیاسی و اقتصادی گوناگون بوده که برای ایران، عراق و منطقه در این برهه زمانی خاص معانی زیادی دارد، سبب شده تا این سفر به میزان زیادی اهمیت پیدا کند. المانیتور همچنین این سفر را نقطه همگرایی میان جناح‌های سیاسی رقیب در ایران توصیف کرد که به نظر این پایگاه در برخی موارد در سیاست خارجی با یکدیگر اتفاق نظر ندارند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز به دیدار رئیس جمهوری کشورمان با آیت‌الله سیستانی، مرجع عالیقدر شیعه در نجف پرداخت و گزارش داد که این اولین دیدار از سوی یک مقام ایرانی در این سطح است، این دیدار روحانی اعتبار خوبی برای وی در داخل کسب می‌کند. او به تازگی در ایران تحت فشار قرار گرفته بود و به دلیل شرایط اقتصادی نیز مورد انتقادات شدید است.

شبکه یورو نیوز نیز دیدار حسن روحانی با آیت‌الله سیستانی را خبرساز توصیف کرد و گزارش داد که وزیر امورخارجه ایران و سفیر تهران در بغداد نیز روحانی را در این دیدار همراهی کردند.
خبرگزاری فرانسه نیز با انتشار گزارشی در این خصوص، دیدار حسن روحانی با آیت‌الله سیستانی را نخستین ملاقات این مرجع عالی شیعیان عراق با یک رئیس جمهوری ایران توصیف و تاکید کرد که این مرجع شیعیان به ندرت با مقامات دیدار می‌کند، در این گزارش همچنین به نقش آیت‌الله سیستانی در اعلام فراخوان عمومی برای مبارزه مردمی با تروریست‌های داعش در خاک این کشور در سال 2014 اشاره شده است که زمینه تشکیل بسیج مردمی عراق تحت عنوان نیروهای حشد الشعبی را فراهم کرد.

 

شبکه بی‌بی‌سی نیز گزارش داد: رئیس جمهوری ایران که برای سفر رسمی به عراق رفته است، امروز با آیت‌الله علی سیستانی از مراجع تقلید پرنفوذ شیعه در این کشور که ساکن شهر نجف است، دیدار کرد، این اولین دیدار یک رئیس جمهوری ایران با آیت الله سیستانی در عراق است. آیت‌الله سیستانی پیش از این با برخی مقام‌های جمهوری اسلامی ایران که به عراق سفر کرده‌اند، از جمله اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس پیشین مجمع تشخیص مصلحت نظام در نجف دیدار کرده بود.

*سفر روحانی از نظر کارشناسان
سیامک کاکایی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به سفر رییس جمهوری به عراق، گفت: سفر آقای روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران که با یک هیات بلند پایه سیاسی و اقتصادی صورت گرفت، چارچوب بندی جدیدی در منطقه و عراق را مشخص کرد.
کارشناس مسایل غرب آسیا، اظهار کرد: کمک ایران به خروج عراق از شرایط سخت در یک سال گذشته، بهبود روند سیاسی عراق از وضعیت و شرایط بد جنگ، نقش ایران در ثبات و امنیت عراق در مواجهه با ترور و خلاص شدن از تهدید داعش و سامان گرفتن اقتصاد و سیاست داخلی عراق اهمیت سفر حسن روحانی را دوچندان می کند، بنابراین در چنین شرایطی سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به بغداد، اهتمام به گسترش و تقویت این نوع همکاری ها و روابط با عراق معنا پیدا می کند. اینکه توافق شد تجارت دو کشور از حدود 11 میلیارد دلار به حدود 20 میلیارد دلار افزایش یابد، دستاورد خوبی است.
وی خاطرنشان کرد: به همین دلیل چگونگی فراهم کردن همکاری شرکت ها، کمپانی ها، امنیت سرمایه گذاران ایرانی ها در عراق و تجارت دو جانبه بسیار مهم است. با توجه به مذاکراتی که در جریان سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به عراق انجام شد، مشخص شدن مکانیسم اجرایی توافقات، نتایج سفر رییس جمهوری را ملموس تر و اثر گذارتر می کند.
کارشناس غرب آسیا، گفت: در زمینه سیاسی ایران اراده لازم را برای کمک به عراق و تسهیل روابط سیاسی داشته است. ارتباطی که جمهوری اسلامی ایران با گروه های مختلف عراقی ازشیعه، کرد و اهل سنت دارد، به پذیرش هر چه بیشتر ایران در افکار عمومی عراق کمک کرد.
کاکایی اظهار کرد: قرارداد 1975 الجزایر یک موضوع تاریخی است و هنوز آن توافق بین دو کشوری وجود دارد، لذا ایران و عراق در حال حاضر ترجیح می دهند روابط خود را گسترش دهند، زیرا پیوند ها و پیوستگی های تاریخی و فرهنگی بین ایران و عراق وجه مشترک و مشخصه روابط دو کشور است.

**ایران در استقرار مردم سالاری در عراق نقش مهمی ایفا کرد
عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی نیز گفت: ایران در استقرار یک نهاد مردم سالار و ضد استبدادی در عراق صاحب نقش بود و بر این اساس رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در جهت تقویت، تحکیم و ترمیم مناسبات و تداوم نقش مثبت ایران به این کشور سفر کرد.
محمد عطریانفر در پاسخ به این پرسش خبرنگار سیاسی ایرنا که سفر رییس جمهوری اسلامی ایران به عراق را چگونه ارزیابی می کنید، افزود: نفس سفر آقای روحانی بعد از 6 سال که از ریاستش بر قوه مجریه می گذرد، به کشور عراق بسیار با اهمیت تلقی شده و باید آن را مهم بدانیم.
وی اضافه کرد: ما نمی‌توانستیم روابط در هم تنیده و به هم پیوسته ایران و عراق را که در یک دوران تاریخی بخصوص بعد از سقوط صدام تا به امروز به صورت منسجم و ادامه دار شکل گرفته است را نادیده بگیریم، سفر رئیس جمهوری به عراق معنای بلند مدت تاریخی و استراتژیک دارد. اکنون ایران از منظر نگاه سیاسی در منطقه کشوری مقتدرتر از گذشته است. 
وی خاطرنشان کرد: وقتی کشورهایی مثل عراق، سوریه، یمن، افغانستان، پاکستان و کشورهای منطقه پیرامونی ما، حتی ترکیه که کشوری پایدار است، امنیت خود را در تقویت ارتباط با نظام جمهوری اسلامی جستجو می کند، این نشان می دهد ایران ماموریت و تکالیف ملی خود را از مرز جغرافیایی فراتر برده و به صورت فراملی منشأ اثر است.
عطریانفر با اشاره به دیدار آقای روحانی با آیت الله سیستانی گفت: ارتباط با حضرت آیت الله سیستانی کلیدی و مهم است، زیرا نقش وی فراتر از عراق است. شخصیت مذهبی و سیاسی آیت الله سیستانی در سطح جهان اسلام قابل احترام و حضورشان در عراق موجب پایداری و حفظ ارتباط قومیت‌ها، اقلیت‌ها و نحله های مختلف سیاسی است. باید اضافه کرد وی یک شخصیت ایرانی و متولد ایران است، پیوندهای سرزمینی با ما دارد و مسایل ایران را تعقیب می‌کند. آیت الله سیستانی هر از چندگاهی خیرخواهی و مصلحت اندیشی های خود را به مدیران و مسئولان ایرانی منتقل می کند.
وی تاکید کرد: گرچه نتایج سفررییس جمهوری در آینده بیشتر مشخص می شود ولی آقای روحانی دستاوردهای خوبی داشتند و مطمئن هستم ملاقات های رییس جمهوری با مقامات عراقی موثر و اثربخش بوده است.
محمد حسینی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، با اشاره به اینکه ترامپ گفته است در منطقه 7 میلیارد دلار هزینه کرده است، خاطرنشان کرد: ما بسیار کمتر هزینه کردیم و نتایج بیشتری به دست آوردیم. اکنون ترامپ در منطقه خلیج فارس نفوذ، اقتدار و عظمت دارد یا جمهوری اسلامی ایران؟ ترامپ با ترس و نگرانی شبانه به عراق سفر می کند و بدون اینکه با مقامات رسمی عراقی دیدار کند مخفیانه آنجا را ترک می کند.
حسینی ادامه داد: ما در منطقه سربلند هستیم، حزب الله خودش با دشمنانش می جنگد، حشدالشعبی نیرویی مردمی است که در عراق عزت و افتخار آفریدند ولی تحت آموزه های مقام معظم رهبری، فرماندهی سردار سلیمانی و سیاست ورزی مسئولان ما هستند، این از دستاوردهای انقلاب است.

* بادامچیان: سفر روحانی به عراق دستاوردهای عظیمی داشت
اسدالله بادامچیان دبیرکل حزب موتلفه اسلامی سفر اخیرحجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری کشورمان به عراق را بسیار مهم توصیف کرد و گفت: این سفر که درسطح عالی سیاسی - اقتصادی انجام شد و دستاوردهای عظیمی در پی داشته است.
دبیرکل حزب موتلفه اسلامی افزود: سفر روحانی به بغداد گرچه دیرهنگام بود اما دستاوردهای بزرگی برای کشور به ارمغان داشت و باید از هرگونه سهل اندیشی ، سهل انگاری ، بی صبری و بهانه جویی در امور پیشرفت کشور پرهیز کرد.