«روشنفکر مسلح» را بخوانیم

دیدارنیوز-امید جهانشاهی* : شریعتی را به حق معلم انقلاب نامیده‌اند. چراکه نقشی پررنگ در شکل‌گیری گفتمان بعد از انقلاب داشت. بسیاری از شعار‌ها و جهت‌گیری‌ها محصول آموزه‌ها و آرمان‌هایی بود که او در ترویج آنها نقشی تاثیرگذار داشت.

بسیاری از رهبران اولیه سال‌های انقلاب چه صریح و پر رنگ و چه ملایم و کمرنگ، متاثر از آراء و آموزه‌های شریعتی بودند. ردپای او را می‌توان در مباحث و تصمیم‌گیری‌های شورای انقلاب هم دید.

شریعتی با قلم و بیان خود چنان از محمد و مارکس و توحید و مبارزه و ابوذر و سوسیالیسم و حق و علی و جامعه بی‌طبقه، سمفونی شورانگیز می‌نواخت، که از معترضان به تبعیض، مبارزان مسلح می‌ساخت.

نفرت از سرمایه‌دار، آرمان مبارزه با امپریالیسم و استکبار و آمریکاستیزی همه ریشه در گفتمان سوسیالیستی داشت که شریعتی در پرداخت و ترویج آن نقشی موثر داشت. به بیان خودش: «سوسیالیسم تنها یک سیستم توزیع نیست، یک فلسفه زندگی است.»

شریعتی برای اسلامی کردن و یا به جامعه اسلامی قبولاندن سوسیالیسم خودش از ابوذر استفاده کرد و اسلام خود را اسلام ابوذری می‌نامید: «من اسلامم و تشیعم و دردم و عشقم و آرمانم، اسلام و تشیع و درد و عشق و آرمان ابوذر است.» و چنان نقاشی جذابی از ابوذر مبارز عدالت خواه در خطابه‌های غرای خود ترسیم کرد که الهام بخش و محرک مبارزان گروه‌های مذهبی سوسیالیستی مسلح شد.

آموزه‌ها و آراء شریعتی همچون زهد انقلابی ضد بورژازی و ضد استکباری، اقتصاد قسط توحیدی، و تقدیس مبارزه با «جهان کفر و سرمایه داری» فارغ از اینکه در چه بستری برخاسته یا به چه نیاز‌هایی از نسل خود پاسخ می‌گفته، (که البته بسیار مهم است و در جای خود قابل بحث است)، بهرحال بر شکل‌گیری گفتمان بعد از انقلاب بسیار موثر بوده و این تاثیر، تبعات و نتایجی داشته است که باید محل تامل و گفت‌و‌گو باشد تا چراغ راه آینده شود.

حالا محمد قوچانی، روزنامه‌نگار، با کتاب «روشنفکر مسلح» فلسفه سیاسی این معلم انقلاب را روی میز بحث و بررسی گذاشته است.

نویسنده اول به این مهم می‌پردازد که چرا شریعتی مهم است؟ در گفتار دوم به جادوی شریعتی می‌پردازد و گفتار سوم را به تاثیری که او بر آثار نمایشی و داستانی نسل‌های بعد گذاشته است اختصاص می‌دهد.

در فصل دوم قوچانی مبسوط و مستند نشان می‌دهد که اندیشه شریعتی در راستا و در پی یک حکومت دینی است. در این خصوص، بحث قوچانی در مورد نظریه «امت و امامت» خواندنی است. محمد قوچانی در فصل سوم به نظریه «تشیع علوی، تشیع صفوی» می‌پردازد.

قوچانی که سال‌ها روزنامه نگار حوزه‌های سیاسی و همچنین اندیشه و روشنفکری بوده است، در کتاب روشنفکر مسلح مبتنی بر اسناد و مکتوبات شریعتی به زوایای مختلف اندیشه سیاسی او پرداخته است که مطالعه آن هم برای همه آنان که دغدغه شریعتی دارند (چه آنها که هنوز دل در گرو او دارند و چه مخالفانش) و هم برای جوانانی که به دنبال تفکر در ریشه‌های شکل‌گیری گفتمان بعد از انقلاب هستند و راه‌های بهتر برای ساختن ایران آینده را جست‌و‌جو می‌کنند، مفید و خواندنی است.

این کتاب که اولین کتاب از مجموعه «بنیان‌گذاران اسلام سیاسی» محسوب می‌شود و هدف غایی قوچانی گشودن باب نقد اسلام سیاسی است.

*روزنامه‌نگار