به بهانه بیانیه اخیر مشترک اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس درباره جزایر سه‌گانه ایرانی، قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در گفت‌وگویی با دیدار به تحلیل مناسبات تهران در منطقه پرداخته که مشروح آن را می‌خوانید.
دیدارنیوز- اخیرا در بیانیه مشترک نشست پایانی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه اروپا در بروکسل بر خلاف اسناد رسمی و معتبر تاریخی و بین‌المللی از تهران خواسته شده تا بر اساس ادعای موهوم ابوظبی به «اشغال» جزایر سه‌گانه ایرانی(تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی)، پایان دهد! بیانه ای که با واکنش گسترده فعالان، ناظران سیاسی و همچنین افکار عمومی ایرانیان در داخل و خارج از کشور همراه شده است.
در همین رابطه، قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین اداره خاورمیانه وزارت امور خارجه در دولت اصلاحات و سفیر اسبق ایران در مالزی و یونان در گفت‌وگویی با «دیدارنیوز»، ضمن تحلیل تبعات و پیامدهای این مساله و بایسته‌های رفتار ایران در این باره اظهار داشت: کشورهای عرب و مشخصا امارات متحده عربی از چند دهه قبل، مساله به چالش کشیدن حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی را در دستور کار سیاست خارجی خود داشته و اکنون نیز در تلاش است تا با بدل ساختن این مسئله به یک مسئله بین‌المللی به اجماعی در میان قدرت‌های بزرگ دست پیدا کنند.
وی افزود: ابوظبی، پس از دست یافتن به این اجماع نیز در تلاش خواهد بود تا در صورت بروز اتفاقاتی در خلیج فارس-که می‌تواند یک تخاصم نظامی در منطقه باشد-مسئله جزایر سه‌گانه را به شورای امنیت سازمان ملل متحد بکشانند. در این صورت نیز با توجه به اینکه پنج عضو دائم شورای امنیت از موضع امارات و شورای همکاری خلیج فارس درباره پروژه حاکمیت بر این جزایر حمایت می‌کنند، ابوظبی طبعا می‌تواند؛ تائید این شورا را در خصوص ادعای خود بگیرد.
این دیپلمات پیشین وزارت خارجه، تصریح کرد: در حال حاضر، تقریبا این اتفاق رخ داده و روس‌ها، چینی‌ها، آمریکایی‌ها و اخیرا نیز؛ اروپایی‌ها در سطح سران اقدام به حمایت از موضع ادعایی امارات درباره جزایر سه‌گانه ایرانی کرده‌اند.
مناسبات ایران با اتحادیه اروپایی به وضعیت بحرانی رسیده
محبعلی، عنوان داشت: در حال حاضر، مناسبات ایران و اتحادیه اروپایی از یک مناسبات سرد به مناسبات بحرانی بدل شده و درباره چند مسئله با یکدیگر در چالش و تنش به سر می‌برند. یک؛ مسئله جنگ روسیه و اوکراین است که اروپا، ایران را به واسطه حمایت از روس‌ها متهم می‌داند. دیگر مسئله مورد مناقشه از سوی دو طرف نیز، مسئله هسته‌ای ایران و همچنین ماجرای تخاصم بین تهران و تل‌آویو است. بر همین اساس از آن جا که روابط ایران و غرب به یک سلسله مناسبات بحرانی بدل شده و اعراب نیز به خوبی از آن آگاه هستند برای بهره‌برداری از این تنش‌ها به سود خود تلاش می‌کنند.
مشکل اصلی درباره ماجرای جزایر سه‌گانه ایرانی، عدم توازن در سیاست خارجی تهران است
وی یادآور شد: از سوی دیگر، غرب نیز برای ایجاد بازدارندگی درباره نقش ایران در مساله اوکراین، فعالیت‌های هسته‌ای تهران و در نهایت، مساله اسرائیل از موضوعاتی به مانند ادعای امارات در ماجرای جزایر سه‌گانه بهره‌برداری کرده و با حمایت از موضع اعراب در حال اعمال فشار بر ایران است. مشکل اصلی در این باره در واقع به عدم توازن در مناسبات سیاست خارجی ایران برمی‌گردد. مشکلی که البته جدید نیست اما در حال حاضر به اوج وضعیت بحران‌زایی خود رسیده است.
اعراب از تخاصم بین ایران با غرب و اسرائیل بهره‌برداری می‌کنند
مدیرکل سابق وزارت امور خارجه در دولت اصلاحات، همچنین در ادامه نیز با اشاره به بایسته‌های موضع تهران درباره تحرکات اخیر با محوریت ابوظبی نیز، خاطرنشان کرد: مسئله بین ما و امارات در خصوص جزایر سه‌گانه، یک مساله قدیمی است اما آنچه به آن، فراز و نشیب می‌بخشد، نحوه مناسبات تهران با سایر بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. تا وقتی، مناسبات ما با آمریکا، اروپا و در منطقه؛ اسرائیل به شکل بحرانی در جریان باشد، امارات و دیگر کشورهای عربی از این مسئله بهره‌برداری خواهند کرد.
وی، ادامه داد: لذا شاهد هستیم که سفرهای وزیر خارجه و رئیس جمهور به کشورهایی نظیر قطر یا عراق در عمل، هیچ تاثیری بر مواضع ثابت اعراب در قبال ایران به دنبال نداشته که هیچ، حتی در مواردی این مواضع را نیز تشدید و تندتر کرده است. چرا که وضعیت تخاصم‌آمیز کنونی در منطقه، نه یک سری مناسبات و معادلات دو جانبه که اتفاقا متاثر از معادلاتی چندجانبه بوده است.
تهدید امارات از سوی تهران به سود ابوظبی و کشورهایی است که علاقمند به درگیر کردن ایران در یک جنگ گسترده هستند
محبعلی، تصریح کرد: بر همین اساس است که با لفاظی، صدور و قرائت بیانیه از سوی تهران درباره جزایر سه‌گانه، تاثیری را شاهد نخواهیم بود. ضمن اینکه بیان هرگونه تهدید از سوی تهران علیه ابوظبی درباره جزایر سه‌گانه، می‌تواند به بدتر و پیچیده‌تر شدن اوضاع بیانجامد. به عبارت دیگر، اروپا، آمریکا و اسرائیل مترصد آن هستند که ایران، یک واکنش تهدیدآمیز، نسبت به این کشورها نشان دهد تا با استفاده از فرصت به وجود آمده، تهران را به صورت کامل به حاشیه بکشانند. در این صورت هم به مجرد بروز یک جنگ و تنش گسترده، یک ائتلاف بین‌المللی علیه تهران مستعد شکل‌گیری خواهد بود.
سفیر پیشین کشورمان در مالزی و یونان، همچنین، عنوان داشت: تهدید امارات از سوی تهران به سود ابوظبی و دیگر کشورهایی است که علاقمند به درگیر کردن ایران در یک جنگ گسترده هستند. متاسفانه در حال حاضر، ایران در یک وضعیت انزوای بین‌المللی به سر برده و کشورهای منطقه، همسویی با مواضع تهران در مناشقات بین‌المللی و منطقه‌ای ندارند. با توجه به معادلات کنونی نیز به نظر می‌رسد که در حال نظاره تشدید این وضعیت هستیم.
دو مولفه سیاست خارجی و امنیت در ید اختیار دولت نیست
وی در پایان نیز، تاکید داشت: نکته‌ای که در ایران باید مورد توجه قرار بگیرد، مسئله حدود اختیارات دولت است. در حال حاضر، دو مولفه سیاست خارجی و امنیت در اختیار دولت نبوده و اساسا دولتی که این دو ابزار اساسی را در ید اختیار خود نداشته باشد، توانایی مرتفع ساختن دیگر چالش‌ها و مسائل کشور را نخواهد داشت.
