طرح افزایش حداقل سن ازدواج که به «کودک‌همسری» معروف شده است در حقیقت راهکاری از سوی زنان مجلس برای نجات کودکان از این فاجعه خاموش بود که در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس رد شد.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: سرقت کودکی از طریق ازدواج را می توان به نوعی خشونت علیه کودکان تعبیر کرد. بار‌ها در مناطق مختلف کشور، شاهد مرگ خاموش روح و جسم کودکانی بوده‌ایم که به اجبار و یا بر حسب رسومات و فقر تن به ازدواج داده‌اند.
طرح افزایش حداقل سن ازدواج که به «کودک‌همسری» معروف شده است، در حقیقت راهکاری از سوی نمایندگان زن مجلس برای نجات کودکان از این فاجعه خاموش بود که در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس رد شد.
«طیبه سیاوشی» عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس به طرح کودک همسری رای نداده است، گفت: «منتظریم گزارش عدم رای کمیسیون به مجلس بیاید تا ببینیم چه کار باید بکنیم. پیش از این، طرح مذکور در جریان بررسی در صحن علنی قرار داشت و یک فوریت ممنوعیت عقد دختران زیر ۱۳ سال نیز تصویب شده بود».
چندی پیش «پروانه سلحشوری» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی درباره این طرح گفته بود: «حمله‌ها به طرح کودک همسری بی‌سابقه است و خود ما هم آماج حملات گسترده به خاطر حمایت از این طرح قرار گرفته‌ایم. برخی اعضای فراکسیون ولایی که حامی ما در این طرح بودند، بعد از فشار‌ها تبدیل به مخالف طرح شده‌اند. به نظر می‌رسد از نهادی خاص به آنها اعلام کرده‌اند که مخالفت کنند».
روند قانونی ازدواج کودکان
قبل از انقلاب و از زمان تصویب قانون مدنی در سال ۱۳۱۴، اولین قانونی که در زمینه سن ازدواج تصویب شد ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی بود که حداقل سن ازدواج را ۱۵ سال برای دختران و ۱۸ سال برای پسران قرار داده بود. در تبصره این ماده، قید شده بود ازدواج از ۱۳ تا ۱۵ سال برای دختران و ۱۵ تا ۱۸ سال برای پسران با اجازه دادگاه و والدین، شدنی است و ازدواج در کمتر از این سن، قابل انجام نیست. در سال ۵۳ که قانون حمایت از خانواده تصویب شد، سن ازدواج افزایش پیدا کرد و ۱۸ سال در دختران و ۲۰ سال در پسران تصویب شد و در این اصلاح مقررات، ازدواج برای پسران کمتر از ۲۰ سال شدنی نبود و ازدواج در سنین ۱۵ تا ۱۸ سال برای دختران نیز منوط به اجازه والدین و دادگاه بود.
بعد از انقلاب، بحث بلوغ شرعی مطرح شد و چون این مقررات با شرع، همخوانی نداشت ملغی شد. در سال ۷۰ صراحتا قانون‌گذار در ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، سن بلوغ را ملاک قرار داد و ۹ سال تمام قمری در دختران و ۱۵ سال تمام قمری در پسران برای ازدواج؛ مقرر شد و قبل از آن سن نیز با اجازه ولی، شدنی بود.
در سال ۸۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام این ماده را اصلاح کرد و مقرراتی را وضع نمود که اکنون مجری است. اصلاحات مذکور، سن ۱۳ سال تمام شمسی را برای ازدواج دختران و سن ۱۵ سال تمام شمسی را برای ازدواج پسران تعیین کرد و قید نمود قبل از این سن، منوط به اذن ولی و به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح باشد.
با توجه به افزایش پرونده‌های طلاق از سال ۸۱ و وقوع ازدواج‌های زودهنگام از نظر سنی یا مشاهده اختلاف سنی زیاد بین زوجه و زوج، هر از گاهی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اصلاحاتی را در این زمینه پیشنهاد می دهند، اما به لحاظ ناهمخوانی با فتاوای فقهی و احکام شرعی موجود به نتیجه نمی‌رسد یا متوقف می‌شود. به نظر می رسد در موضوع طرح موسوم به «کودک همسری» نیز شاهد این موضوع هستیم و طرح به جایی نمی رسد.
تبعات ازدواج کودکان
ازدواج در سنین کم، نوعی خشونت علیه کودکان است. اگر به هر انسانی، مسئولیتی بیش از توان آن فرد بدهیم، او را آزار داده‌ایم. ازدواج کودکان، مسئولیتی بیش از توان جسمی و روحی آنان است و به آنها آسیب وارد می‌کند. ازدواج یک مسئولیت است و فرد برای انجام هر مسئولیت، باید توانمندی لازم را داشته باشد.
نباید ازدواج را تنها در مشارکت جنسی، خلاصه کرد بلکه این پیوند، نوعی مشارکت در تمام ابعاد زندگی است. اگر این مشارکت، دو طرفه و فعالانه و با درک صحیح نباشد، ازدواج منجر به طلاق خواهد شد و آسیب‌های فراوانی را متوجه دختران و پسرانی می کند که در سن کم، ازدواج کرده و سپس طلاق گرفته‌اند.
از سوی دیگر، ازدواج در دوران کودکی به دلیل فقدان رشد شناختی و اجتماعی لازم، می‌تواند آثار روانی، اجتماعی و هیجانی جبران ناپذیری بر کودکان بجا بگذارد. علاوه بر این، بسیاری از این کودکان به اجبار ازدواج می‌کنند و در زمینه انتخاب همسر تصمیم‌گیرنده نیستند که این موضوع، فارغ از معضلاتی که برای طرفین ایجاد می کند، تبعات فراوانی را نیز متوجه کودکان حاصل از این ازدواج ها می نماید.
ازدواج زودهنگام، مانع از پیشرفت صحیح دختران شده و امکان تحصیل و آزادی‌های فردی را از آنها سلب می‌کند و تاثیرات منفی بسیاری بر آنان می‌گذارد. علاوه بر این فقر و نداشتن استقلال اقتصادی نیز از عوامل موثر بر ازدواج‌های زودهنگام و ترک تحصیل دختران است. طبق آمار ارائه شده مربوط به سالیان اخیر، تعداد ازدواج دختران زیر ۹ سال، بیش از ۳۰۰ مورد و تعداد ازدواج دختران در سنین زیر ۱۳ یا ۱۴ سال، بیش از ۳۰ تا ۴۰ هزار مورد اعلام شده است که یکی دیگر از تبعات منفی این گونه ازدواج‌ها، شکل نگرفتن فیزیولوژی زن هنگام بارداری است.
تبعات مخرب ازدواج در سن کم، علاوه بر افراد جامعه، متوجه محیط اجتماعی و جامعه نیز هست و باید دید نمایندگان مجلس، می‌توانند با تغییراتی در طرح کودک همسری، آن را به تایید کمیسیون حقوقی و قضایی برسانند و به صحن علنی بیاورند یا خیر.
