عضو هیات علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی معتقد است تا زمانی که چالش‌های درمانی، آموزشی و رفاهی را حل نکنند نمی‌توان انتظار افزایش جمعیت داشت.
دیدارنیوز-سرویس اجتماعی: در سال‌های اخیر باتوجه به سیر نزولی جمعیت و کاهش ازدواج و تولد، باید وضعیت این حوزه را چالشی عنوان کنیم، زیرا متولیان این حوزه نتوانسته‌اند برنامه مدونی برای بهبود وضعیت ارائه دهند. از سوی دیگر برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و نهاد‌هایی که خود را متولی این موضوع می‌دانند تحرکاتی از خود نشان داده اند و در این مورد سرفصل‌هایی را مطرح می‌کنند، ولی هرچه به جلو می‌رویم نه تنها برنامه‌های آن‌ها گره‌ای از مشکلات باز نمی‌کند بلکه شاهد افزایش بودجه در این حوزه‌ها هستیم. در این مورد نباید تنها تعداد زاد و ولد را مورد بررسی و نقد قرار داد بلکه موضوعاتی مانند «کاهش درصد ازدواج»، «کاهش میل به فرزندآوری»، «اشتغال»، «تورم» و سایر چالش‌های اقتصادی را هم باید مدنظر قرار داد، ولی متاسفانه باید به این موضوع هم اشاره کنیم که برخی از مسوولان که بر فرزندآوری تاکید دارند به موضوعات اقتصادی اهمیت نمی‌دهند و معتقدند که بحران اقتصادی نباید باعث کاهش فرزندآوری شود و در این مورد همچنان تاکید بر راهبرد‌های جهادی و انقلابی دارند.
بر اساس آماری که روز شنبه از سوی «مرکز رصد جمعیت کشور سازمان ثبت احوال» منتشر شد سن پدر در اولین فرزندآوری در کل کشور در سال ۱۴۰۲ برابر با ۳۲.۱ سال بوده است که میانگین سن پدر، برای نقاط شهری برابر با ۳۲.۷ سال و نقاط روستایی برابر با ۲۹.۹ سال است. در سال ۱۴۰۲ در بین استان‌ها بیشترین میانگین سن پدر در اولین فرزندآوری مربوط به استان تهران با رقم ۳۴.۵ سال و کمترین آن مربوط به استان سیستان و بلوچستان با ۲۷.۱ سال است.
از سوی دیگر میانگین سن مادر نیز در اولین فرزندآوری در کل کشور در این مدت برابر با ۲۷.۳ سال بوده است که مقدار شاخص در نقاط شهری ۲۸.۱ سال و در نقاط روستایی ۲۴.۴ سال است. بیشترین میانگین سنی مادران در اولین فرزندآوری، در بین استان‌ها مربوط به استان تهران با ۳۰.۸ سال و کمترین آن مربوط به استان سیستان و بلوچستان با ۲۲.۷ سال است.
در این مورد که چرا نتوانستم با این بودجه‌های تخصیص داده شده، به وضعیت مناسبی در جوانی جمعیت برسیم با عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفتگو کردیم. حریرچی معتقد است که بدون در نظر گرفتن مسایل رفاهی، بهداشتی و آموزشی تشویق خانواده‌ها بر فرزندآوری از سوی حاکمیت به شکست ختم خواهد شد. در ادامه این مصاحبه را می‌خوانید.
با چالش‌های اقتصادی نمی‌توان انتظار فرزندآوری داشت
«امیرمحمود حریرچی»، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی در پاسخ به اینکه باتوجه به افزایش سن پدر و مادر شدن در جامعه‌ای که حاکمیت بر افزایش فرزندآوری تاکید دارد، چه آینده‌ای را برای جوانی جمعیت پیش‌بینی می‌کند، به خبرنگار «دیدارنیوز» می‌گوید: «طرحی‌هایی که تنها نگاه حاکمیت در آن منظور شود، ولی برای همه طبقات اجتماعی تجویز شود، محکوم به شکست است. همانطور که در دهه‌های منتهی به انقلاب و حتی بعد از آن با شعار «زندگی بهتر فرزند کمتر»، تصمیم بر کنترل جمعیتی بود هم مشاهده کردیم که با شکست روبه‌رو شد. در وضعیتی هستیم که چالش‌های اقتصادی و اجتماعی هم باعث افزایش سن ازدواج شده و هم سن باروری را افزایش داده است. کاهش «نرخ طبیعی جمعیت» می‌تواند آینده اجتماعی و اقتصادی ایران را تهدید کند. در این مورد اگر قرار است برنامه‌ای برای بهبود وضعیت ارائه شود باید همه جوانب و موانع را بررسی کرد. صرف اینکه به زوج‌ها بگوییم که دوقلو، سه قلو و چهار قلو به‌دنیا بیاورند برای افزایش جمعیت کافی نخواهد بود.»
این استاد جامعه‌شناسی در همین مورد و با اشاره به نوع برنامه‌های حاکمیت برای افزایش جمعیت ادامه می‌دهد: «یکی از تاکیدات حاکمیت برای افزایش جمعیت این است که با پرداخت وام می‌خواهد کمبود‌های اقتصادی را برطرف کند، ولی چه‌کسی باید این مبالغ را با سودش پرداخت کند؟ اگر زوج‌ها توان پرداخت چند برابری وام‌ها را داشته باشند که نیازی برای دریافتشان ندارد. به‌قول یکی از مراجع تقلید با پرداخت صدقه نمی‌تواند اقتصاد کشور را بهبود داد. از سوی دیگر به چالش‌هایی اقتصادی مانند اشتغال و عدم درآمد کافی خانواده‌ها توجه نمی‌کنند. هنگامی که یک جوان به دلیل مشکلات اقتصادی نمی‌تواند اقدام به ازدواج کند، چگونه از او انتظار فرزند داشته باشیم؟ در حالی با کاهش چشم‌گیر ازدواج و افزایش طلاق روبه‌رو هستیم که حتی طیف‌های مذهبی هم تمایلی به ازدواج در سن پایین ندارند. طبق اعلام سازمان‌های دولتی سن ازدواج پسران به ۳۱ سال و سن دختران به بالای ۲۸ سال رسیده است. در خانواده‌های جدید چنین مرسوم شده است که تا ۵ سال بچه‌دار نشوند و باتوجه به این آمار‌ها و البته وضعیت نگران کننده سقط جنین نمی‌توانیم امیدوار باشیم که طرح‌های افزایش جمعیت موفق شود.»
حریرچی با اشاره به سرفصل‌هایی که می‌تواند باعث افزایش جمعیت و استحکام بیشتر خانواده‌ها شود اضافه می‌کند: «در کشور‌های توسعه یافته که میانگین زاد و ولد در وضعیت متوسط قرار دارد حاکمیت‌ها همواره در حال ارتقاء دادن حوزه‌های «سلامت»، «آموزش» و «خدمات رفاهی و اجتماعی» هستند. توجه داشته باشید که حتی در این وضعیت هم تمایل برای فرزندآوری کاهشی است. حالا اگر بخواهیم وضعیت رشد جمعیت را در کشور در حال توسعه‌ای مانند ایران بررسی کنیم می‌بینیم حاکمیت بدون درنظر گرفتن سه حوزه‌ای که به‌آن‌ها اشاره شد و بدون در نظر گرفتن سلیقه جامعه تاکید بر فرزندآوری می‌کند. در این مورد باید اضافه کنیم که در کشور‌های توسعه یافته فرد تا ۱۵ سالگی بیمه درمانی رایگان است و همچنین در مدارس دولتیِ باکیفیت تحصیل می‌کند و از خدمات رفاهی و اجتماعی مناسبی هم برخورددار است، ولی شرایط در ایران چگونه است؟ توجه داشته باشید که در کنار چالش‌های اقتصادی که طیف‌های مختلف جامعه را به زیر خط فقرکشانده است در هر سه حوزه با بحران روبه‌هستیم. این در حالی است که ما برای افزایش جمعیت به‌دنبال راه‌های غیرکارشناسانه هستیم. در شرایطی که بسیاری از خانواده‌ها چالش تامین منابع مالی برای تحصیل فرزندان دارند نمی‌تواند از طرح‌های تشویقی صحبت کرد.»
