جبار رحمانی: جامعه امروز مباحث دینی را به راحتی نمی‌پذیرد/ جامعه بی‌دین نشده، پرسشگر شده/ دین‌دار بودن به معنای با اخلاق بودن نیست

دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: گفت‌وگو با دکتر جبار رحمانی استاد دانشگاه و انسان‌شناس، با یک موضوع خاص و متفاوت انجام شد؛ "رابطه تحولات اجتماعی و دینداری" و "کاهش دین و افزایش دین در جامعه". 

این گفت و گو را می‌توانید اینجا، کانال یوتیوب و آپارات ببیند.

در ابتدای این گفت و گو درباره رابطه تحولات اجتماعی و دینداری از او پرسیده شد که جبار رحمانی اینگونه توضیح داد: آنچه به عنوان دین تحقق یافته وجود دارد و انسان‌ها به عنوان دین می شناسند و به آن پایند هستند، کاملا با شرایط زندگی انسان‌ها و آنچه به عنوان میراث تاریخی و دین ناب تعریف شده است رابطه مستقیم دارد. عملا ما در تاریخ دائم با پیدایش ادیان جدید و فرقه و سبک های دینداری جدید مواجهیم و انسانها در تاریخ وقتی تغیر ایجاد می شود و نسبت به آن صورت بندی خود را تغییر می دهند.

او این موضوع را هم مورد اشاره قرار می دهد که دین متناسب با شرایط زندگی مان تغییر می کند یعنی ممکن است در یک برهه از زمان به یک چیز باور داشته باشیم و آن را اجرا کنیم اما با تغییرات اجتماعی و سبک زندگی همه باورها تغییر کند و به سمت دیگری برود.

رحمانی می گوید: در طول تاریخ چند هزار ساله مفسران زیادی آمدند و رفتند و هر کدام هم تعریف جدیدی از دین ارائه دادند و تلاش می کردند که آنچه بیان می کنند منطبق با شرایط زمانی باشد که در آن زندگی می کنند، البته عده ای هم بودند که همان تعریف کلی و به اصطلاح صفر را از دین ارائه دادند و نمی خواستند تغییری در آن ایجاد کنند و توقعشان این بود که جامعه آن را بپذیرد اما واقیعت این است که جامعه‌ی پویا تعریف به روز و متناسب با تغییرات ارائه می‌دهد.

این انسان شناس معتقد است که نکته اصلی این است که چه کسی دین را تعریف و چگونه تعریف می کند، زیرا این تعریف در زمان کنونی تحت تاثیر تحولات و تغییرات اجتماعی قرار گرفته و هر چند جامعه ایران همواره جامعه دیندار بوده و اینکه می‌گویند جامعه ایران بی دین شده، درست نیست اما جامعه پرسشگر شده است و هر تعریفی از دین را به راحتی نمی پذیرد و می گوید به آنچه بیان شده باید فکر کند و درباره آن تحقیق کند.

به گفته این استاد دانشگاه دین داری در ایران چند تعریف دارد، یک دین سنتی بر پایه روحانیت یا دین آخوندی که از روز اول بوده و هم علمای درجه یک که در حوزه بودن آن را تعریف و تبلیغ کردند هم یک روضه‌خوان در یک مسجد یک محله که شاید تحصیلات حوزوی نداشته باشد و سالها به این شکل ادامه داشته اما با تغییرات و تحولات اجتماعی آن تعریف ها و تبلیغ ها نیاز به بازنگری و تعاریف جدید دارد زیرا جامعه موضوعاتی که درکی از آن ندارد و با سبک زندگی آن متناسب نیست را به راحتی نمی پذیرد. 

رحمانی این موضوع را هم گوشزد می کند که کسی که حجاب ندارد به معنای بی دین بودن آن و آن کسی که حجاب دارد به معنای با دین بودن آن نیست، نکته مهمی که باید به آن هم اشاره کرد بحث اخلاق است و اینکه عده ای تصور می کنند آن کسی که مومن و حجاب دارد آدم بااخلاقی است یا آنکه حجاب ندارد بی اخلاق است، تعریف کاملا اشتباهی است.

این انسان شناس این را هم اضافه می کند آن کسی که در بالای شهر زندگی می کند می تواند انسان بسیار معتقد و مومنی باشد و این دسته بندی که بالای شهر نشین بی دین است و پایین شهری با دین، تعاریف نادرستی است که چند سالی است در جامعه شنیده می‌شود اما مبنای درستی ندارد.