فاطمی، مدیرکل گردشگری داخلی از فعالیت میز‌های تخصصی گردشگری و نتایجی که تاکنون احصا شده خبر داد و گفت: از ۸ روستا، تنها یک روستا به مرحله نهایی برای ثبت در شبکه جهانی رسیده است و از دیزنی‌لند در ایران خبری نخواهد بود.
دیدارنیوز: عنوان شعار سال گذشته روز جهانی گردشگری بازآفرینی در گردشگری بود. به این معنا که بعد از کرونا نیازمند ورود تفکر جدید در گردشگری هستیم. ایران نیز درصدد بومی‌سازی این شعار برآمد و رویش اندیشه‌های نو در گردشگری ایران را در نظر گرفت.
مصطفی فاطمی (مدیرکل گردشگری داخلی) در توضیح این مهم گفت: سال گذشته برای تحقق شعار روز جهانی گردشگری برآن شدیم تا اندیشه‌های نو را به گردشگری وارد کنیم و نخستین گام ما نیز آن بود که از وزیر میراث و گردشگری درخواست کنیم تا محدویت‌های سفر در دوران کرونا را بردارد. در نهایت نیز با حضور وزیر در جلسه هیات دولت و درخواستی که ارائه داد، تمام محدودیت‌های سفر برداشته شد. این آغاز کار بود. در ادامه روز جهانی گردشگری ۲۰۲۲ را داشتیم و اتفاقات خوبی در جریان بود که با اتفاقات سال رو به رو شدیم و در پی آن محدودیت‌هایی برای سفر ایجاد شد و سفر به نوعی تبدیل به اتفاقی بد شده بود. قبل از آن مردم به سفر می‌رفتند و تصاویر و عکس‌های خود را از جاذبه‌ها منتشر می‌کردند، اما مدتی به گونه‌ای شد که یا مردم سفر نمی‌رفتند و اگر هم می‌رفتند دیگر عکس و تصویری منتشر نمی‌کردند. در ادامه بر آن شدیم که در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تهران روند را تغییر دهیم و به تنوع در گردشگری روی آوریم و موضوعات جدیدی در گردشگری ایران باز کنیم.
مدیرکل گردشگری داخلی همچنین از تشکیل ۴۰ میز تخصصی برای طرح موضوعات جدید در گردشگری خبر داد و گفت: در میز‌های تخصصی ۳ کار انجام می‌شود. نخست آنکه سعی می‌کنیم تا چالش‌ها و مشکلاتی که در آن موضوع وجود دارد را رفع کنیم. برای مثال در حوزه گردشگری معدن چالش بزرگی داریم که همان عدم اجازه ورود تور به معدن است. ما این مهم را احصا و موضوع را حل می‌کنیم. در حوزه گردشگری کشاورزی نیز چالش آن است که مجوز داده نمی‌شود و وزارت کشاورزی مجموعه فعال را پلمپ می‌کند. ما با احصا این مشکلات در صدد رفع موانع برمی‌آییم. چنانکه حدود ۱۸۰ مجوز گردشگری کشاورزی طی سال گذشته صادر شده است. بیشترین صدور مجوز‌ها هم در استان گلستان است.
او ادامه داد: دوم آنکه سعی می‌کنیم ایده‌های موجود در آن زمینه را پرورش دهیم و آنچه شدنی است را به نتیجه برسانیم. سوم آنکه سعی می‌کنیم تا در حوزه‌های تخصصی تشویق و ترغیب به سرمایه‌گذاری کنیم. کیفی‌سازی نیز اهمیت دارد.
طبیعتگردی از گردشگری معدن تا آفروید‌ها
فاطمی با تاکید برآنکه در حوزه طبیعتگردی ۴ میز تخصصی از گردشگری معدن و ژئوتوریست گرفته تا اکوتوریست و حیات وحش شکل گرفت. با توجه به آنکه برای پارک‌های طبیعتگردی هیچ آیین‌نامه‌ای نداشتیم لذا بر آن شدیم تا چنین آیین‌نامه‌ای تدوین کنیم. همچنین چارچوب مفهمومی برای پارک‌های طبیعتگردی تعریف کردیم تا بر اساس آن فعالیت‌هایی که امروزه باید بر اساس شعار سال ۲۰۲۳ سازمان جهانی گردشگری که همان سرمایه‌گذاری سبز است، را تعریف کنیم. این کار می‌تواند همان تحولی که در حوزه بومگردی بوجود آمده را در حوزه پارک‌های طبیعتگردی بوجود آورد.
او ادامه داد: در حوزه گردشگری معدن نیز تعدادی از سایت‌ها که امکان تبدیل شدن به مکانی برای توسعه گردشگری معدن دارند از معدن پتاس در منطه خور اصفهان گرفته تا معدن چغارت در یزد را احصا کردیم. توافقی با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی (ایمیدرو) داشتیم و قرار شد شرکتی ایجاد کنند که تور‌های گردشگری معدن در قالب آن شرکت برگزار شود. ورود معادنی که درآمد‌های هنگفت دارند به حوزه گردشگری معدن کار خوبی است. از این رو در چند بخش از شکل برداشت گرفته تا بازدید از معادنی که کار بهره‌برداری در آن به اتمام رسیده را در نظر گرفتیم. یکی از کار‌هایی که معادن انجام می‌دهند آن است که بعد از اتمام بهره‌برداری، برای ایمن سازی، هزینه هنگفتی می‌کنیم و آنچه ساختیم را خراب می‌کنیم. درصورتی که همان منطقه می‌تواند تبدیل به جاذبه گردشگری شود همانند آنچه در معدن نمک سمنان شاهد هستیم و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفته.
فاطمی ادامه داد: معادنی که قابلیت استفاده بعد از اتمام بهره‌برداری را دارند، شناسایی شده‌اند و درحال حاضر تعداد آن‌ها حدود ۲۰ معدن است. معادن فیروزه، نمک و… در زمره این معادن هستند. با توجه به آنکه تغییرات مدیریتی در ایمیدرو زیاد بود نتوانستیم کار‌ها را پیش ببریم و اکنون به دنبال عقد تفاهم‌نامه جدید هستیم.
مدیرکل گردشگری داخلی همچنین درخصوص مدیریت سفر‌های طبیعت محور گفت: یکی از کار‌های انجام شده در حوزه آفروید‌ها بود تا مدیریت روی این بخش بوجود آید. پلتفرمی دراین خصوص درست شده تا از طریق آن بتوان مانند اسنپ، خودرو آفرویدی سفارش داد، اما محور مشخص است و دارای برچست هستند. البته قصدی برای برخورد با تور‌های انفرادی و… در حوزه آفروید را نداریم بلکه باید مدیریت را اجرا کنیم و سپس بخش‌های دیگر را تحت این مدیریت قرار دهیم. با راهنمایی و رانندگی تفاهمی داشتیم تا خودرو‌هایی که دارای برچست هستند، بتوانند فعالیت کنند. این ماشین‌ها جی پی اس دارند و آموزش‌های لازم را از کمک‌های اولیه گرفته تا استفاده درست از محیط زیست را دیده‌اند.
او درخصوص فعالیت میز حیات وحش و قرقگاه‌ها نیز گفت: در بحث قرقگاه‌ها و شکار مشکلات بسیار زیادی داشتیم. این کار مدیریت نشده بود از این رو قرار شد تا در قالب تور‌های مشخص بتوانیم از قرقگاه در حوزه گردشگری استفاده کنیم. هماهنگی این امر کار بسیار سختی بود. بحث پرنده نگری و حیات وحش در یک کارگروه مشخص کار خود را شروع کرد. از هرمزگان و بوشهر گرفته تا خوزستان تور‌های پرنده نگری فعال شده‌اند و آژانس‌های خدمات مسافرتی نیز در این حوزه ورود کرده‌اند.
فاطمی همچنین از ورود میز‌های تخصصی طبیعتگردی به حوزه مراکز تفریحی و آموزشی حیوانات خبر داد و گفت: این بخش بلاصاحب بود و کسی به آن ورود نمی‌کرد. حتا بحث باغ وحش‌ها و تبدیل آن به محل‌هایی که متناسب با محیط زیست باشد را در نظر گرفتیم. مشکلی که در حوزه حیوانات با آن روبه روییم آن است که به دلیل تابو بودن بحث حیوانات در کشور ما هیچ کس مسئولیت این بخش را برعهده نمی‌گرفت. همه خودشان را کنار می‌کشند و سبب می‌شود شاهد اتفاقاتی باشیم که در باغ وحش‌ها شاهد هستیم. این بزرگترین مشکل ماست. وقتی مسئله‌ای تابو می‌شود کسی ورود نمی‌کند. رها می‌شود و بدتر می‌شود. آیا باغ وحش در کشور ایجاد نمی‌شود؟ بله می‌شود، اما به جای آنکه حیوانی که در یک باغ وحش دیگر در حال مرگ را به باغ وحش جدیدی که امکانات بیشتری دارد انتقال دهیم، می‌رویم از خارج از کشور حیوان وارد می‌کنیم. مسائل متعددی در این حوزه وجود دارد. باید نمونه‌های خوب را شناسایی، جدا کنیم و آموزش دهیم و به سمت پایداری ببریم و سایر مجموعه‌ها را به سمت این بخش‌ها بکشانیم.
گردشگری روستایی و جای خالی ایران در فهرست جهانی
او ادامه داد: در حوزه گردشگری روستایی نیز ۳ میز تخصصی راه اندازی شده از عشایر، کشاورزی گرفته تا احصا رویداد‌های گردشگری را در دست داریم. همچنین در حوزه روستا‌های هدف گردشگری ورود کردیم و بازبینی انجام دادیم. در نگاه نخست ۶۷۰ روستا در کل کشور انتخاب و قرار است به ۲۰۰ روستا برسد. تمام دستگاه‌های مربوطه در حوزه روستا، در این میز حضور خواهند یافت. بنیاد مسکن، بنیاد علوی، بنیاد برکت، سازمان شهر داری‌ها و دهیاری‌ها… در میز گردشگری روستا حضو دارند و انتخاب روستا‌های هدف گردشگر با نظر مشورتی این دستگاه‌ها و فعالان بخش خصوصی صورت می‌گیرد. شاخص‌هایی در نظر گرفته شده تا از فعالیت‌های موازی کاسته شود.
مدیرکل گردشگری داخلی با اشاره به آنکه انتخاب روستا‌هایی که با شاخص‌های جهانی همخوانی داشته باشند را نیز در نظر گرفتیم، گفت: در مرحله نخست ۱۵ روستا را انتخاب کردیم که در نهایت تعداد آن‌ها به ۸ روستا رسید. کندوان در آذربایجان‌شرقی، میمند در کرمان، بیشه در لرستان، قاسم‌آباد در گیلان، کندلوس در مازندران، سهیلی در هرمزگان، ابیانه در اصفهان و پالنگان در کردستان به سازمان جهانی میراث‌فرهنگی ارسال شدند تا به شبکۀ جهانی روستا‌ها بپیوندند. تاکنون هیچ روستایی در ایران نداشتیم که بتواند در شبکه جهانی روستا‌ها جای گیرد. این ثبت بیشتر از ثبت جهانی آثار تاریخی برای ایران مفید فایده و در معرفی ایران و جاذبه‌های آن تاثیرگذار خواهد بود. ثبت‌های جهانی آثار تاریخی به صرف حفاظت انجام می‌شود، اما معرفی روستا‌های جهانی که از سوی سازمان جهانی گردشگری معرفی می‌شود مستقیم در لیست تمام آژانس‌های گردشگری دنیا قرار می‌گیرد.
او تاکید کرد: در منطقه خاورمیانه تنها یک روستا که آن هم در کشور عربستان قرار دارد توانسته در شبکه جهانی روستا‌ها ثبت شود و ایران تاکنون نتوانسته هیچ کدام از کانداید‌های خود را ثبت کند. امیداریم امسال حداقل یک روستا را بتوانیم ثبت کنیم.
فاطمی درخصوص چرایی عدم توانایی ایران برای ثبت یکی از روستا‌های خود در شبکه جهانی روستا‌ها گفت: شاخص‌های سختی برای ثبت جهانی وجود دارد و برخی از این شاخص‌ها را نتوانستیم در ایران فراهم کنیم. از آن جمله می‌توان به حضور در وبسایت‌های جهانی مانند Tripadvisor، Booking. com و.. اشاره کرد که به دلیل تحریم‌ها نتوانستیم این کار را انجام دهیم. همچنین پهنای باند باید مشخص باید و در روستا‌ها امکانات کامل گردشگری وجود داشته باشد. سعی کردیم ۸ روستای ایران که از همه مشهور‌تر هستند و گردشگری سال‌هاست در آن جریان دارد را انتخاب کنیم. با توجه به شرایط پیش رو در مرحله نخست تنها یک روستا از ایران انتخاب شد و سایرین رد شدند. مرحله دوم نیز به زودی برگزار می‌شود و امیدواریم این تنها کاندیدای ایران بتواند در شبکه روستا‌های جهانی ثبت شود.
گردشگری شهری و طرح‌های ناتمام اجرا ناشدنی
مدیرکل گردشگری داخلی درخصوص میز گردشگری شهری نیز گفت: توجه به پارک‌های موضوعی را مد نظر قرار دادیم. در اصفهان، کیش، تهران و ملایر این پارک‌های موضوعی شکل گرفته‌اند و به زودی در مشهد پارک موضوعی جدیدی را خواهیم داشت. سعی داریم محور‌های گردشگری شهری را احصا کنیم. البته هنوز برنامه‌ای برای راه‌اندازی پارک‌هایی مانند دیزنی لند نداریم و پیشنهاداتی برای پارک‌ها با موضوع میراث فرهنگی و آثار تاریخی داریم. قرار بود پارکی شبیه به دیزنی لند داشته باشیم، اما تاکنون بنابر دلایلی متوقف باقی مانده و بعید می‌دانم که تا چند سال آینده هم محقق شود.
او همچنین از آماده‌سازی اطلس تجاری و خرید خبر داد و گفت: رویداد‌های گردشگری شهری احصا شده و شاخص‌هایی برای شهر‌های جهانی گردشگری درآوردیم که با توجه به آنکه هنوز این اتفاق در سازمان جهانی گردشگری نیفتاده شاید بتوانیم در این حوزه پیشقدم باشیم. با توجه به آنکه طرح شهر گردشگر رها شده درصدد احیای آن برآمدیم. آن طرح موفق نبود چراکه با تغییر مدیریت‌ها شاهد رها شدن نیمه‌کاره طرح‌ها هستیم. سعی کردیم این طرح را در قالب جدید و با مدیریت و ایده قبلی احیا کنیم. بخش‌هایی که قابل اجراست را اجرا می‌کنیم که فکر کنم حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد آن قابل اجرا باشد.
فاطمی با اشاره به آنکه یکی از بزرگترین دلایل‌عدم موفقیت در حوزه گردشگری شهری نبود تعریف محور گردشگری شهری است، گفت: در این حوزه آدم متخصص نداریم. عمده شهرها، هزینه‌های زیادی برای محور گردشگری کرده‌اند، اما محور‌ها درست بسته نشده‌اند چراکه هنوز تعریف درستی نداریم و بعضا بر اساس میراث و آثار تاریخی بسته می‌شود. برای مثال همدان برای آنکه ثبت جهانی شود، محور گردشگری را خطی بسته که اصلا از نظر اصول محور بستن اشتباه است. بعضی از محور‌های گردشگری نیازمند تعریف و ایجاد جاذبه‌های جدید هستند. یزد، اصفهان، لرستان و… درصدد کامل کردن محور گردشگری خود هستند. عمده محور‌های پیاده، محور‌های حلقوی هستند و محور‌های سواره، خطی هستند که باید در کنار جاذبه‌ها، پارکینگ و سرویس بهداشتی در نظر گرفته شود.
