راز تکامل گردن دراز «زرافه»

دیدارنیوز: طبق تئوری‌های تکاملی، قد زرافه به این دلیل در طول زمان بلند شده است تا بهتر بتواند غذا بخورد؛ اما اجداد او احتمالاً ازطریق جنگ به کمک سر به این مزیت دست یافته‌اند.

به نقل از زومیت، از زمان چارلز داروین، گردن دراز زرافه‌ها مثالی از تکامل بوده است که در کتاب‌های درسی ذکر می‌شود. طبق این تئوری، وقتی اجداد زرافه‌ها برای غذا باهم رقابت می‌کردند، آن‌هایی که گردن بلندتری داشتند، می‌توانستند به برگ‌های بالاتر برسند و از این نظر، بر حیوانات کوتاه‌تر برتری داشتند. باوجوداین، یکی از خویشاوندان عجیب ماقبل تاریخ زرافه نشان می‌دهد که علاوه‌بر غذاخوردن، جنگ نیز ممکن است به تکامل اولیه‌ی گردن آن‌ها کمک کرده باشد.

در مطالعه‌ای که به‌تازگی در مجله‌ی ساینس منتشر شده است، گروهی از دیرینه‌شناسان جانوری به نام Discokeryx xiezhi را با پوشش سر کلاه‌خودمانند و مهره‌های گردن بزرگ به‌عنوان اجداد زرافه توصیف می‌کنند. دیسکوکریکس برای تحمل و واردآورن ضربه‌های سنگین برای جلب جفت و غلبه بر رقبا سازگاری پیدا کرده بود. جین منگ، دیرینه‌شناس موزه‌ی تاریخ طبیعی آمریکا و یکی از نویسندگان مطالعه جدید گفت: «این نشان می‌دهد که تکامل زرافه فقط شامل درازشدن گردن نیست. دیسکوکریکس در جهت کاملاً متفاوتی حرکت می‌کند.»

دکتر منگ و همکارانش فسیل‌های دیسکوکریکس را در بیرون‌زدگی سنگی در حوضه‌ی جونگار در شمال‌غرب چین پیدا کردند. حدود ۱۷ میلیون سال پیش، این منطقه گستره‌ای از ساوانا و جنگل‌ها بود که پستانداران بزرگی مانند فیل‌های عاج بیلی و کرگدن‌های شاخ‌کوتاه و سگ خرس‌های بزرگ در آن زندگی می‌کردند.

دکتر منگ در سال ۱۹۹۶ حین کاوش در بستر استخوانی یادشده با تکه‌ای از یک جمجمه برخورد کرد. او می‌توانست تشخیص دهد که استخوان جمجمه مربوط به یکی از پستانداران است؛ اما قسمت بالای آن مانند اتو پرس صاف بود. دکتر منگ و همکارانش بدون دسترسی به اسکلت بیشتری از آن جانور، آن را به‌عنوان جانوری عجیب توصیف کردند. در سال‌های اخیر، مواد فسیل‌شده‌ی بیشتری (مانند دندان‌ها و تکه‌های آرواره) در حوضه‌ی جونگار پیدا شد که به شناسایی این جانور کمک کرد. هم دندان‌های جلو و هم ساختار گوش داخلی آن شبیه زرافه‌های امروزی بود.

پژوهشگران مشخص کردند که دیسکوکریکس یکی از قدیمی‌ترین زرافه‌واران، گروه اجدادی پستانداران سم‌دار بوده است که زرافه‌ها از آن‌ها تکامل پیدا کردند. دیسکوکریکس احتمالاً به زرافه‌ی گردن‌کوتاه (اکاپی)، یکی از خویشاوندان جنگل‌نشین زرافه‌های امروزی، شبیه بوده است.

گردن دیسکوکریکس بلند بود؛ اما شبیه زرافه‌های امروزی نبود و پژوهشگران هنوز نتوانسته‌اند ارتباط ویژگی‌های آناتومیکی این حیوان را با همتایان امروزی‌اش درک کنند. با‌این‌حال، دیسکوکریکس با جمجمه‌ی عجییش متمایز بود. به‌گفته‌ی شی‌کی وانگ، دیرینه‌شناس آکادمی علوم چین و یکی دیگر از نویسندگان مطالعه، استخوان بشقاب‌مانندی که سر حیوان را پوشانده، احتمالاً در پوششی از کراتین قرار داشته است. با رشد کراتین، لایه‌های قدیمی‌تر بیرون رانده می‌شدند و گنبدی ضخیم را تشکیل می‌دادند. بدین‌ترتیب، به‌نظر می‌رسد دیسکوکریکس کلاه دوچرخه گشادی روی سر داشت.

بازسازی جمجمه و مهره‌های دیسکوکریکس

این کلاه استخوانی به مهره‌های متراکم گردن حیوان تکیه داشت. هنگام نبرد به‌کمک سر، مهره‌ها در ستونی در راستای گنبد سر درهم قفل می‌شدند و چکشی سنگین را تشکیل می‌دادند. ضربه به سر روشی باستانی و رایج برای رفع تعارض است. دایناسور‌هایی مانند پاکی‌سفالوسور جمجمه‌های قوی داشتند و استفاده از ضربات سر حین مبارزه در گوسفندان بزرگ‌شاخ و آفتاب‌پرست‌ها و حتی نهنگ‌ها رایج است.

بااین‌همه، پژوهشگران می‌گویند دیسکوکریکس به‌طور استثنایی در نبرد به‌کمک سر سازگاری داشت. آن‌ها جمجمه و گردن دیسکوکریکس را به‌شکل سه‌بندی بازسازی و آن را با حیوانات امروزی مقایسه کردند که روش نبرد مشابهی دارند: گاو مشک و میش کوهی و گوسفند آبی هیمالیا. پژوهشگران با استفاده از مدل‌های کامپیوتری به این نتیجه رسیدند که جمجمه‌ی دیسکوکریکس درمقایسه‌با همتایان امروزی متحمل ضربات بیشتری می‌شد و بهتر از مغز محافظت می‌کرد. بدون وجود این ساختار، جانور ممکن بود بمیرد. طبق برآورد پژوهشگران، برخورد بین دیسکوکریکس‌ها احتمالاً دوبرابر قوی‌تر از ضربات گاومشک بوده است که با سرعت تقریباً ۲۵ مایل‌برساعت به‌هم برخورد می‌کنند.

به‌گفته‌ی پژوهشگران، این مجموعه مفاصل درهم قفل‌شونده‌ی گردن هنوز در مهره‌داران زنده یا مُرده دیگر کشف نشده است و براین‌اساس، دیسکوکریکس بهینه‌ترین تجهیزات را برای مبارزه به‌کمک سر داشته است. منگ گفت: «این جانور نمونه استثنایی از استفاده از سر به‌عنوان وسیله‌ی جنگ است.»

نیکوس سولونیاس، دیرینه‌شناس مؤسسه‌ی فناوری نیویورک، تکامل زرافه‌ها را مطالعه می‌کند. وی می‌گوید درحالی‌که بیومکانیک فسیل جدید جالب است، اینکه آن‌ها به‌کمک سر خود جنگ می‌کردند، عجیب نیست.

تقریباً تمام پستاداران سُم‌دار مدرن ازجمله زرافه‌های امروزی از سر خود برای مبارزه استفاده می‌کنند؛ اما سبک مبارزه‌ی خشن آن‌ها با نحوه‌ی مبارزه‌ی دیسکوکریکس بسیار متفاوت است. دکتر سولونیاس گفت زرافه‌ها با گردن و سر به پهلوی هم ضربه می‌زنند، نه اینکه به سر دیگری ضربه بزنند. آن‌ها با شاخک استخوانی خود به‌هم ضربه می‌زنند.

درحالی‌که به‌نظر می‌رسد برخی از اولین خویشاوندان زرافه‌ها مانند دیسکوکریکس بیشتر برای جنگ ساخته شده بودند تا جست‌وجوی غذا، آن‌ها رژیم غذایی ویژه‌ای داشتند. اگرچه این جانوران نمی‌توانستند به بالای درختان برسند، تجزیه‌و‌تحلیل شیمیایی دندان‌های دیسکوکریکس نشان داد که این زرافه اجدادی کنام مشخصی را اشغال کرده بود. دکتر وانگ معتقد است که میل زرافه‌های اجدادی به مبارزه درنهایت به آن‌ها کمک کرد تا به غذا‌هایی دسترسی پیدا کنند که در ارتفاع بالاتر قرار داشتند. او گفت: «همان‌طورکه نر‌ها از گردن‌های خود برای جنگ‌های شدیدتر استفاده می‌کردند، سرانجام توانستند به بلندترین برگ‌ها برسند.»