طنین یاحسین از شمال تا جنوب ایران (گزارش از برپایی آیین‌های عاشورایی در سراسر کشور)

دیدارنیوز ـ محرم، اما آیین‌ها را زنده کرد، تعزیه را به پرده خیابان‌ها آورد و گردش نخل‌ها، غرور از یاد رفته میدان‌های بزرگ شهر را دوباره از نو به ذهن‌ها نشاند. «محرم» چهره شهرها را دوباره به صدها سال پیش پیوند زد، نخل قاجاری (قدیمی‌ترین نخل ایران)، میدان «امیر چخماق یزد» را از نو رونق داد و حسینیه «سفید اشکذر» یزد با همان نوحه خوانی‌های معروف و سینه زنی‌های یکدست، شکوه عزاداری‌های سنتی ایران را به اوجشان برگرداند. سقاخانه‌های از یاد رفته تهران، با محرم دوباره جان گرفتند و لب‌های تشنه عزاداران با کاسه‌های طلایی سقاخانه‌ها، سیراب شدند. 

 

سقاخانه «آیینه‌طهران» ظهیرالاسلام، بعد از سال‌ها، جانش به «آب» تازه شد، نفسش با «صدای یا حسین »قوت گرفت و انگار که به دوران شکوه و جلالش برگشته باشد، همچون چشمه‌های دماوند، مسیر آب را برای عاشقانش بازکرد. شام غریبان، سقاخانه‌ها، اما حال و هوایشان ویژه‌تر بود، پنجره پولادی‌شان رو به «دست‌ها» باز شد تا «شمع ها»، تاب ازدست رفته عاشقان را برگردانند! سقاخانه‌ها، رازها را شنیدند، نذرها را هم! ولی یک جای دنج، پنهانشان کردند تا یک محرم دیگر، یک شمع، لای پنجره‌ها روشن شود. فرقی هم نمی‌کند، «نوروزخان» باشد یا «شیخ هادی» یا حتی «خدابنده لو»! امسال هم «محرم» برپایی خیمه‌ها را به کف خیابان ها آورد، ظهر عاشورا، پس از برپایی صف‌های نماز، چادر خیمه‌ها که بالا رفت، به یکباره تصویر کربلای حسین(ع)، از آسمان به زمین رسید تا شعله‌های مهیب آتش، درد آوارگی را لای خیمه‌ها، فریاد بزند. اما آتش که از خیمه‌ها زبانه کشید، نفس در سینه‌ها حبس شد، صدای درد از «زمین» به «آسمان» بالا رفت!  غروب عاشورا، قصه زمین به انتهایش رسید، کاخ ابیض (در کاخ گلستان تهران)، سیاه شد! «تالار عاشورا»، پرده‌های شرم را کشید تا نقش این ماتم، از این نقطه از زمین فراتر نرود. اما از داغ امام حسین(ع)، پرده‌ها افتاد، تصویر «تالار عاشورا» به «میدان سعادت آباد تهران» رسید، صدای سوگواری‌ها از «بازار تهران» هم فراتر رفت، شمال تهران به جنوبش پیوند خورد و طول عزاداری‌ها، جغرافیای محدود زمین را پشت سر گذاشت! نقش «اسیران شام» (تابلویی در کاخ گلستان تهران) در دنیای مدرن پایتخت نشین‌ها، کار خودش را کرد، زمین ارزشش را از «عاشورا» گرفت و هرجا که خیمه‌ای برپا شد، زمین هم قیمتش بالا رفت! غروب عاشورا، نخل صد ساله شیراز، (نخلی که در کاخ گلستان نگهداری می‌شود) قفل کلیدهای بسته را گشود، نذر دخیل بسته‌هایش را برآورده کرد و کلید گشایش را به شهرهای دیگر برد! ظهر عاشورا، صدای شاخ‌های بوشهر (ساز سنتی) که بلند شد! نفس نوحه خوان‌ها که به «شاخ ها» رسید، صدای سنج و دمام هم براه افتاد، نوای حزین بخشو(مداح و شروه خوان مشهور و فقید بوشهری - یک سبک نوحه خوانی)، دیوارهای بلند مسجد «شیخ‌سعدون»، «دهدشتی» و «بهبهانی‌ها» را به لرزه در آورد. دایره سینه زنی‌ها، از میدان‌های اصلی شهر فراتر رفت و داد جدایی‌ها، ریتم عزاداری‌ها را از «جنوب» به «غرب» کشور برد.در خرم‌آباد، «چهل منبر»، زنان لر را به حماسه خوانی دعوت کرد. زنان، پاپوش‌ها را از پا کندند، نقاب‌ها را بر چهره زدند و با چهل شمع، به درخانه‌ها رفتند تا چهل منبر لرها، نقش مظلومیت زنان و دختران دشت کربلا را در غربی‌ترین نقطه ایران به تصویر بکشد.

 

کمی آنطرف تر، روایت بیجاری‌ها با گل‌ها پیچیده شد. آیین گل مالی از نقطه نقطه ایران به «بیجار» رسید، کردها، گل‌ها را به سر مالیدند تا بلکه این خاک، تسکین درد فراقشان باشد. از بندرکنگان بوشهر تا باباعلی مهاباد، آنجا که اهل تسنن نیز حضور دارند. شور حسین نه تنها از مرز جغرافیا گذشته که از مذاهب و ادیان هم فراتر رفته و دیگر فرقی نمی‌کند، اهل کدام دین و مذهب باشی! محرم‌ها، دستجات  زنجیر زنی و سینه زنی، صف عاشقان را یکدست می‌کند، نه مرزی گذاشته می‌شود و نه حدی که «عشق» را دسته‌بندی کند! سوز نوحه‌ها، وقتی به «زینب زینب سلیم مؤذن زاده» می‌رسد، عمق فاجعه همچون پرده‌ای پیش روی چشم‌ها، باز می‌شود، اما نه چشم‌ها تاب دیدن دارند و نه گوش‌ها، صبر شنیدن! صدای «زینب زینب زینب درد آشنا زینب غرق بلا زینب» که بلند می‌شود، خیلی‌ها لای دردهایشان پنهان می‌شوند، روضه که به اینجا می‌رسد، صدای ناله‌ها میان ضجه زدن‌ها گم می‌شود...آذری‌ها، اما در اردبیل، محرم‌ها، تشت‌ها را از آب پر می‌کنند و روی سر می‌چرخانند!

 

همان تشت‌های آبی که بار سنگین شرمندگی را با خود حمل می‌کنند!  عزاداری‌ها، اما در شهرهای «مشهد»، «قم» و «شیراز» حرمین ایران، جنسشان با همه جای دیگر فرق می‌کند! در همه این شهرها، دسته‌های بزرگ عزاداری، در نهایت راهشان به «حرم ها» ختم می‌شود. عزاداران و سینه زن‌ها، با ارادت ویژه‌ای، دورتادور حرم حرکت می‌کنند. بعد کار دسته‌ها که تمام شد، راه خادمین باز می‌شود. آیین خطبه خوانی در حرم امام رضا(ع) و لاله گردانی در حرم شاه عبدالعظیم، از مهم‌ترین آیین‌های مذهبی در ایام محرم است که شور و حال خاصی را برای عزاداران ایجاد می‌کند.