تغییرات در دانشگاه آزاد اسلامی پس از یک دوره «هاشمی‌زدایی»

دیدارنیوز - امروز اعلام شد فرهاد رهبر از ریاست دانشگاه آزاد اسلامی کنار گذاشته شد. ظاهرا در جلسه فوق‌العاده هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی که با حضور اکثریت اعضاء تشکیل شده بود، پس از بحث و بررسی مسائل مدیریتی دانشگاه، دکتر فرهاد رهبر را از ریاست دانشگاه آزاد اسلامی برکنار و به جای او دکتر محمدمهدی طهرانچی را به اتفاق آراء به عنوان سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب کردند.

این اتفاق را خیلی از افراد در همان اولین ماه انتخاب فرهاد رهبر پیش‌بینی می‌کردند چرا که معتقد بودند دکتر ولایتی به عنوان رئیس هیات امنای این دانشگاه، با هر کسی که به عنوان رئیس دانشگاه انتخاب شود، مشکل پیدا خواهد کرد زیرا تمایل دارد در امور جزئی هم مداخله کند و این رویه طبعا مورد تایید رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نخواهد بود، هر کسی رئیس باشد.

نقبی به گذشته

در سال ۵۹ با انقلاب فرهنگی، دانشگاه‌های کشور تعطیل شدند و این بحث به صورت جدی مطرح شد که دانشگاه باید اسلامی شود. در عین حال محدودیت منابع دولتی مانع از این می‌شد که دانشگاه‌های کشور به صورت وسیع اقدام به اخذ دانشجو کنند. در همین زمان بود که ایده تشکیل دانشگاه خصوصی و مردمی در میان مسئولان نظام مطرح شد و در روز 31 اردیبهشت سال 1361 زنده‌یاد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در خطبه نماز جمعه تهران برای اولین بار از طرحی به نام تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی سخن گفت. در آذر ماه همان سال اساسنامه دانشگاه نوشته شد که بر اساس آن دانشگاه آزاد اسلامی، مؤسسه عام‌المنفعه‌ای معرفی شد که درآمد آن از محل شهریه دانشجویان تامین و مازاد درآمد آن هم صرف امور مربوط به دانشگاه خواهد شد.

در آغاز هیئت مؤسس دانشگاه آۤزاد اسلامی را مسئولان اصلی کشور در آن زمان تشکیل می‌دادند و بزرگانی چون آیت‌الله خامنه‌ای (رئیس جمهور وقت)، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی (رئیس مجلس وقت)، آیت‌الله موسوی اردبیلی (رئیس وقت دیوان عالی کشور)، مهندس میرحسین موسوی (نخست وزیر وقت)، سیداحمد خمینی (فرزند امام و نماینده ایشان در جمع سران قوا) و دکتر عبدالله جاسبی عضو موسسین بودند. بعدها با فوت یادگار امام خمینی، سیدحسن خمینی جانشین ایشان در هیات موسس شد.

چهار ماه بعد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به‌عنوان رئیس شورای موقت دانشگاه، عبدالله جاسبی را به ریاست موقت دانشگاه منصوب کرد که این ریاست برای چند دهه ادامه یافت.

گفته می‌شود اولین کمک مالی به دانشگاه آزاد اسلامی را هم شخص امام خمینی انجام داد که در آن زمان به عنوان سرمایه اولیه این دانشگاه، مبلغ یک میلیون تومان به دانشگاه آزاد کمک کرد.  

در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، شورای عالی انقلاب فرهنگی با تغییر اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی، تعداد اعضاء هیئت مؤسس را به ۹ نفر افزایش داد. مطابق با این مصوبه، آقایان حسن حبیبی، علی‌اکبر ولایتی، محسن قمی و حمید میرزاده به اعضای هیئت مؤسس افزوده شدند که پس از فوت حسن حبیبی و تصویب هیئت مؤسس و شورایعالی انقلاب فرهنگی، علی‌اکبر ناطق نوری جایگزین آن مرحوم شد.

در کنار هیات موسس، هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی هم شکل گرفت. هیئت امناء عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در مورد این دانشگاه است و با ترکیب زیر تشکیل می‌شود:

- سه نفر از اعضای هیئت مؤسس که حتماً یک‌نفر از آن‌ها باید روحانی باشد (که ظاهرا اکنون علی‌اکبر ولایتی، سید حسن خمینی و عبدالله جاسبی هستند)

- رئیس دانشگاه آزاد اسلامی

- وزیر بهداشت

- وزیر علوم

- رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها (محمد محمدیان)

- سه نفر از اعضای هیئت علمی تمام وقت دانشگاه‌ها در مرتبه دانشیاری یا بالاتر که هیچ‌گونه سمت مدیریتی و حکومتی غیر از تدریس و پژوهش نداشته باشند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی ( که تا مدتی قبل آقایان محمدمهدی طهرانچی، فریدون عزیزی و فرهاد رهبر بودند)

دانشگاه آزاد بعد از درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی

کاری نداریم عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی در طی بیش از 35 سال چه بوده است اما بعد از درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی انتظاری که همگان داشتند، رخ داد یعنی کوتاه شدن دست یاران آیت‌الله از دانشگاه آزاد و جایگزینی مدیرانی که با او میانه‌ای نداشتند.

اولین اتفاقی که رخ داد تعیین دکتر ولایتی به عنوان رئیس هیات امنا بود. او که ظاهرا به دلیل مسکوت بودن اساسنامه دانشگاه آزاد به این سمت انتخاب شد، خوب می‌دانست که اساسنامه در این زمینه رویه مشخصی دارد و نیاز به مداخله رهبری نیست اما هیات امنای دانشگاه آزاد بعد از تصمیم رهبری، بر همین روند صحه گذاشت و دکتر ولایتی را به عنوان رئیس هیات امنا انتخاب کرد و از آن پس درگیری میان او و رئیس وقت دانشگاه آغاز شد. میرزاده از مدیران دوره آیت‌الله هاشمی بود و طبعا بعد از درگذشت آیت‌الله هاشمی از حمایت رئیس جدید هیات امنا برخوردار نبود.

گفته می‌شود که دکتر ولایتی تغییراتی وسیع در حد 50مدیر را از میرزاده انتظار داشت اما او تن به این خواسته نداد و این شد که تغییر او در دستور کار قرار گرفت. سیدحسن خمینی و علی اکبر ناطق نوری می‌دانستند که در این فضای جدیدی که در دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد شده، خیلی نقش مثبتی برعهده نخواهند داشت و بهتر است بتدریج خود را کنار بکشند که کشیدند. ظاهرا الان مدتهاست که این دو یار آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در جلسات هیات موسس و هیات امنا شرکت نمی‌کنند و عملا دانشگاه آزاد را ترک کرده‌اند. در دولت هم وزرایی مانند دکتر قاضی‌زاده هاشمی و فرهادی می‌توانستند حق رای داشته باشند اما در هنگامه‌ای که رای مخالف ولایتی دادن به هزار و یک چیز دیگر تفسیر می‌شد، آنان هم در جلسات تصمیم‌گیری درباره رئیس جدید دانشگاه آزاد شرکت نکردند. افرادی مانند جاسبی هم که خود را مرید هاشمی رفسنجانی جلوه می‌داد معلوم بود که در فضای جدید چگونه رای خواهد داد. این شد که میرزاده در جلسه‌ای کنار گذاشته شد و بعد از تعیین سرپرست موقت، فرهاد رهبر رئیس دانشگاه آزاد شد در حالی که گفته می‌شود برخی از حاضران در آن جلسات، حق رای نداشتند اما رای دادند.

فرهاد رهبر و ناسازگاری ولایتی

فرهاد رهبر در آغاز کار به صورت کامل «هاشمی‌زادیی» کرد و علاوه بر فرزندان آیت‌الله، دیگر نزدیکان و مرتبطان ایشان هم از دانشگاه آزاد بیرون گذاشته شدند. بخش رسانه‌ای دانشگاه و روزنامه و خبرگزاری و سایت‌های دانشگاه در اختیار عناصر اصولگرای حتی افراطی قرار گرفت و مدیران بخشهای مختلف تغییر کردند. انتظار این بود که در این مرحله همکاری و هماهنگی میان ولایتی و رهبر کار دانشگاه را به سوی تعالی و پیشرفت به پیش ببرد ولی اینگونه نشد.

هنوز زمان زیادی نگذشته بود که معلوم شد دکتر ولایتی برخی از مدیران منصوب دکتر رهبر را قبول ندارد و حتی در یک مورد دستور داد که مدیر منصوب فرهاد رهبر را به دانشگاه راه ندهند. از سوی دیگر در موارد زیادی نقش رئیس هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی را کنار گذاشته و خودش عملا در امور جزئی مدیریتی مداخله کرده بود و طبعا این امر مورد رضایت دکتر فرهاد رهبر نبود که اگر اینچنین بوده باشد در آن صورت باید احتمال استعفای فرهاد رهبر را جدی تلقی کرد.

مرسوم این است که اختیارات هر مدیر باید با میزان مسئولیتهایش تناسب داشته باشد و دیگران در کارش مداخله نکنند ولی این رویه ظاهرا خیلی مورد توجه دکتر ولایتی نیست. طبعا این احتمال هم وجود دارد که در مواردی، رئیس دانشگاه در مقابل خواسته‌های رئیس هیات امنا مقاومت کرده باشد که در آن صورت همین اتفاقی را باید شاهد باشیم که رخ داد یعنی عزل.

سکوتی که روزی خواهد شکست

برخی گفته‌اند پیش از جلسه امروز هیات امنای دانشگاه آزاد، هیچ گونه رایزنی یا صحبتی درباره برکناری فرهاد رهبر مطرح نشده بود و اتفاق امروز در شرایطی رخ داد که سکوت اعضای این هیات امنا و از طرف دیگر عدم حضور خبرنگاران در این جلسه فوق‌العاده باعث می‌شود هنوز دلایل اصلی این اتفاق مشخص نباشد.

اعتمادآنلاین نوشت شنیده‌ها حکایت از آن دارد که برخی اختلافات مدیریتی و اجرایی و بعضاً شخصی زمینه‌ساز این اتفاق شده است تا در جلسه امروز فرهاد رهبر برکنار شود و طهرانچی سرپرست دانشگاه آزاد شود. البته این اختلافات بیش از آنکه بین فرهاد رهبر و محمدمهدی طهرانچی باشد، متوجه انتصابات مدیریتی فرهاد رهبر در مقابل تصمیمات علی‌اکبر ولایتی بوده است. همچنین ادعا شده که فرهاد رهبر از سوی هیات امنای دانشگاه آزاد عزل نشده و در اعتراض به این اختلافات استعفا داده و هیات امنای دانشگاه آزاد تصمیم به انتخاب جایگزین برای وی گرفته است.

محمد قمی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص برکناری فرهاد رهبر از ریاست دانشگاه آزاد به اعتمادآنلاین گفت: «این اتفاق بدون هیچ مقدمه و سابقه‌ای رخ داده است. در واقع چنین نبوده که از قبل زمزمه‌هایی برای برکناری آقای رهبر مطرح و یا پیش‌بینی درباره این اتفاق درمیان باشد. من هم این خبر را همین امروز شنیدم و هنوز درباره جزییات آن اطلاعی ندارم».

یک منبع آگاه در این خصوص به اعتمادآنلاین توضیح داد که «هنوز هیچ‌کدام از اعضای هیات امنای دانشگاه آزاد درباره این تصمیم توضیحی نداده‌اند و اطلاعاتی درباره برکناری فرهاد رهبر موجود نیست».

امروز درباره جلسه فوق‌العاده هیات امنای دانشگاه آزاد که به ریاست علی‌اکبر ولایتی و در دفتر وی برگزار شد، همه اعضای هیات امنای این دانشگاه سکوت اختیار کرده و چیزی را به بیرون درز نمی‌دهند اما بعید است دلایل این تصمیم در پرده بماند و در آینده خود رهبر یا ولایتی در این باره سخن نگویند.