جوانان وارد تشکیلات شوند، کهنسالان به اتاق فکر بروند (گفت‎وگو با فیاض زاهد، فعال سیاسی اصلاح‎طلب)

دیدارنیوز ـ «اصلاح اصلاحات» واژه‎ای است که به تازگی به لغتنامه جریان اصلا‎ح‎طلب اضافه شده است. تلاش برخی  اعضای این جریان که با نگارش نامه‎ای به رهبر معنوی خود آغاز شد، با اظهارات تئوریسین این جناح هم وارد مرحله جدیدی شد. اگرچه تاکنون خبری از به ثمر نشستن این نامه و تئوری جدید سعید حجاریان به گوش نمی‌رسد اما چهره‎های سیاسی کم و بیش به این وحدت نظر رسیدند که می‎توانند با دستکاری کوچکی در ترکیب این جریان و نمود آن شورای عالی سیاستگذاری، به تغییرات مبارکی برسند. فیاض زاهد فعال سیاسی اصلاح‎طلب، با اعلام موافقت خود در این زمینه از پیرمردهای پا به سن گذاشته‎ای می‎گوید که در این جریان حضور دارند و لازم است با نقل مکان به اتاق‎های فکر جای‎شان را به جوان‌ترها بدهند.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:

 ٭٭٭

قطعاً این نیاز جدی احساس می‎شود که در دو سطح سخت‌‏افزاری و مکانیزم اجرایی و تشکیلاتی اصلاح‎طلبی در ایران یک بازبینی صورت بگیرد. این امر بیشتر متد و شکل پردازش این جریان سیاسی را هدف قرار می‏‌دهد. شخصاً از مدت‌ها قبل در مصاحبه‌ها و نوشتارهای مختلفی اعلام کردم از منظر مانیفست و جهان‎بینی، در جریان اصلاحات نیازمند بازبینی هستیم. یک تغییر در آن، تغییر شکلی است و منظور سعید حجاریان از به‌کارگیری هسته سخت، پیدا کردن راهکار مناسب برای پرهیز از ورود چهره‎های فرصت‏‌طلب یا ناآشنا به فرهنگ یا فرآیند اخلاقی، شخصیتی یا سیاسی نگرش اصلاحی است. چیزی را هم که من مد نظر داشتم، این بود که ما در دستیابی به خواسته‎ها و مطالبات اجتماعی، بازنگری شرایط پیرامونی، تحلیل اوضاع منطقه‎ای و یک راهبرد بین‎المللی نیازمند  یک مانیفست جدید هستیم. این مانیفست از این جهت اهمیت دارد که ابعاد و شاخص‏‌های مختلف یک نگرش را با هم می‎بیند. یعنی در آن، بخش‎های فرهنگی در تعارض با بخش اجتماعی قرار نمی‎‎گیرند و این دو بخش در تعارض با اقتصاد یا حوزه‎های بین‌الملل قرار ندارند. شاید در نظر برخی خوانندگان مطلب، این خودش یک نوع بازگشت ایدئولوژیک باشد. اما منظورم متصلب اندیشیدن نیست.

ما باید بتوانیم آدم‎ها را درست اندازه‎گیری کنیم تا هر کسی که از راه می‎رسد، نتواند به خواسته‎های انتخاباتی‎اش برسد. نتواند در زمان انتخابات و تنها برای اینکه وارد لیست انتخاباتی شود و از مزایای جریان سیاسی استفاده کند بهترین بهره‎برداری را انجام دهد. از آن بالاتر اینکه ما باید ببینیم که چه تغییرات اجتماعی در باورها، نگرش‎ها، رویکردها و تعاملات درونی جامعه ایران شکل گرفته است.

افکار عمومی یک فرآیند سیال است. شما نمی‎توانید با نگرش‎های متصلب سراغ جامعه بروید. جامعه‎ای که در دو سال قبل به شما رأی داده لزوماً در دو سال آینده به شما رأی نخواهد داد. جریان اصلاحات اگر می‎خواهد همچنان در صحنه سیاسی ایران باقی بماند باید متناسب با سؤال‎های جدید پاسخ‎های جدید ارائه کند. طبیعتاً همه آنچه را که در گذشته احساس می‎کردیم درست است در فرصت‎های جدید می‎تواند نادرست تلقی شود، لذا فارغ از تمرکز بر اصلاح تکنیکی و روشمند جریان اصلاحی، به بازنگری عمیق و جدی و ساختارمند توسط تئوریسین‎های برجسته جریان خودمان باور دارم.

اتفاقاً بعد از رویدادهای دی ماه سال 96 روشن شد که ما درک نادرستی در بسیاری از حوزه‎ها داریم. از آن بالاتر به دلیل ریزش محبوبیت اصلاح‌طلبان و تهدیدات داخلی و بین‎المللی نیازمندیم که مجدداً وضعیت خودمان را مورد ارزیابی قرار دهیم. در 40 سال گذشته کشور ایران همیشه در شرایط حساس بوده و این بهانه‎ای نیست که ما به خودانتقادی دست نزنیم و بازبینی دقیقی از شرایط آن پیدا نکنیم. اگر می‏‌خواهیم در انتخابات آینده یا در سپهر سیاسی ایران نقش‌آفرینی کنیم حتماً باید در مکانیسم‎های ارتباط مجدد و طرح اندیشه‏‌های نوین خودمان با مردم دست به بازنگری دقیق بزنیم. اما معنی این کار این نیست آنهایی که به هر دلیلی در شورای اصلاح‏‌طلبان قرار نگرفتند، احزابی که در حاشیه هستند و کسانی که در بین افکار عمومی پایگاه اجتماعی ضعیفی دارند، این تغییر و بازسازی را بهانه‌‏ای برای بازگشت خودشان قرار بدهند. و البته منظور آنهایی که به صورت ریشه‎ای و دغدغه‎مند به دنبال اثرگذارتر کردن اصلاحات هستند به هیچ وجه حضور خودشان در این مناسبات را مد نظر ندارند.

بدون تردید ما اصلاح‎طلبان از نظر لایه‏‌بندی اجتماعی دچار تغییرات جدی شده‎ایم. جریان اصلاح‎طلب در میان خود پیرمرد زیاد دارد و بخشی از آنها هم بازنشسته شده و بیکار هستند و خدمات درخشانی هم در گذشته داشته‌اند و چه بسا علاقه‌مند نیستند که عرصه را به جوان‌ترها واگذار کنند. البته این کار هم نباید تحت احساسات و یک شبه صورت بگیرد. ما باید تدبیر مناسب و دقیق داشته باشیم. به این معنا که دسته دسته نیروهای جوان را وارد تشکیلات کنیم و دسته دسته نیروهای کهنسال را به اتاق‎های فکر منتقل کنیم. این امر نیازمند مطالعه بررسی تجربه‎های مختلف در کشورهای دیگر است. انگلیس، فرانسه و امریکا از یک سو و کره جنوبی و مالزی در سمت دیگر و کشوری مانند چین و تجربیاتش از حزب کمونیست از مواردی است که باید در این زمینه مورد نظر ما قرار بگیرد.

در یک سطح این انتقاد وارد است اما نباید فراموش کرد که وقتی جریان اصلاحات به عنوان یک جریان سیاسی به قدرت می‎رسد طبیعی است که در راستای به‌کارگیری ایده‎ها و نظرات خود در جهت ارائه خدمت به مردم فعالیت می‌کند. وقتی یک نفر استاندار، وزیر، معاون وزیر، نماینده و... می‎شود، دسترسی به او به نسبت دورانی که بیکار بوده سخت می‎شود. در این شرایط باید مکانیزمی در روابط عمومی یا در رسانه‌ها و یا در سیستم‌های مدیریتی این افراد به کار گرفته شود که رابطه خود را با خاستگاه و نیروی اجتماعی که از آن برآمده‎اند، قطع نکنند. این انتقاد وارد است اما نباید به شکل عوامانه با آن برخورد کرد. طبیعتاً برخی درگیر مسئولیتی هستند تا بتوانند به شعارهای سرداده خود تحقق ببخشند. بخشی از اینها هم افرادی هستند که از ابتدا اصلاح‎طلب نبودند. تا مدیر شدند همان میز مدیریت آنها را اصلاح‌طلب کرد. طبیعتاً افراد در این شرایط به نیروهای حامی خود توجهی ندارند و لطمات سختی را به بدنه اجتماعی وارد می‌سازند.

به نظر می‎آید احزاب و چهره‎های برجسته اصلاح‌طلب به صورت رندوم می‎توانند جلسات هم‌اندیشی برگزار کنند و در معرض این نظرات قرار بگیرند. میتینگ‌های فصلی در استان‌ها و شهرستان‌های بزرگ برگزار کنند. چهره‎های اصلاح‌طلب در سراسر کشور می‎توانند با یک نقشه روشن و از قبل تهیه شده در جریان ملاقات‎ها و دیدگاه‎ها قرار بگیرند. بخشی هم به نظام متصلب اداری برمی‌گردد. بسیاری از چهره‎های اصلاح‎طلب مایل بودند که وارد دولت شوند، اما ساختار مورد نظر سازمان اداری و استخدامی کشور انعطاف لازم را ندارند. وقتی آقای احمدی‌نژاد صدها هزار نفر را وارد بدنه دولت کرد، در واقع سنگینی آنها را بر دوش این دولت انداخت. وقتی مدیری بخواهد از نسل جدید استفاده کند، از این امکان برخوردار نیست.

واقعیت این است که جریان اصلاح‎طلب و رهبر معنوی آن آقای خاتمی، سنگر جمهوری اسلامی هستند. اگر افکار عمومی از اصلاح‌طلبان گذر کنند و ناامید بشود، معنای آن این خواهد بود که امکان اصلاح و پیگیری مطالبات مبتنی بر روش‎های مدنی در ایران جوابگو نخواهد بود. اگر این اتفاق بیفتد، بهره آن را اعضای پایداری و نخواهند برد بلکه جریان برانداز از آن سود می‎برد.

مجموعه رفتار تندروها هم به این دلیل که از طرفی ارزیابی دقیق از شرایط کشور ندارند و از طرف دیگر توانایی و کارآمدی لازم را ندارند، باعث نمی‌شود که در مقابل براندازان قرار بگیرند. اوج کارآمدی آنها در دولت یکدست آقای احمدی‌نژاد خود را نشان داد که هنوز هم کشور درگیر فجایع آن است. اینها در زمین براندازان بازی می‎کنند. جراید افراطی، صدا و سیما و برخی  مقامات پازل بازی جنگ روانی براندازان هستند.

در حال حاضر براندازان رقیب جدی نیستند، اما اگر فرآیند‌ها به سمت اصلاح نرود، چه بسا تا دو سال دیگر امکان مانور بیشتری پیدا کنند.