گفتگو با فرشاد محمودی و علیرضا بنی‌جانی از پادکست «دایجست» و «پاراگراف»
پرونده‌ای برای پدیده پادکست و پادکست فارسی / بخش آخر
دیدارنیوز – رسول شکوهی - در این گپ دوستانه پیرامون ابعاد مختلف پادکست به گفتگو نشستیم. از تعریف پادکست و ویژگی‌هایی که یک پادکست باید داشته باشد گفتیم تا وظیفه و رسالت این بستر رسانه‌ای. از مسائلی که پیرامون اسپانسرینگ وجود دارد و دلایل اقبال به این حوزه.
دیدن افرادی که مخاطب کارهایشان هستی و گپ زدن با آنها، به شدت جذاب است. بررسی دیدگاه‌ها و به اشتراک گذاشتن تفکرات، باعث نزدیکی آدم‌ها به هم می‌شود. بر همین اساس، گفتگو با دو نفر از کسانی که در حوزه پادکست مشغول فعالیت هستند و مخاطبان زیادی نیز جذب کرده اند، برای من بسیار لذت‌بخش بود. برای برگزاری این جلسه با آنها صحبت کردم و با استقبال‌شان روبرو شدم و یقین کردم که پادکست باعث نزدیکی بین آدم‌ها می‌شود.
در این گپ دوستانه پیرامون ابعاد مختلف پادکست به گفتگو نشستیم. از تعریف پادکست و ویژگی‌هایی که یک پادکست باید داشته باشد گفتیم تا وظیفه و رسالت این بستر رسانه‌ای. از مسائلی که پیرامون اسپانسرینگ وجود دارد و دلایل اقبال به این حوزه. در ادامه بخش‌های اصلی این گفتگو آمده است.
فایل تصویری گفتگو با فرشاد محمودی و علیرضا بنی‌جانی را هم در کانال آپارات دیدارنیوز می‌توان مشاهده کرد.
آشنایی با پادکست
آشنایی من با پادکست به ۵ سال پیش بر می‌گردد که شروع به شنیدن رادیو روغن حبه انگور و چهرازی کردم. آن زمان ادبیات برایم جذاب بود و به سراغ هر چیز که ربطی به آن داشته باشد، می‌رفتم. موسیقی یار ادبیات بود و این دو کنار هم ترکیب جذابی را می‌ساختند. نمی‌دانم که آنها پادکست بودند یا نه. از هر دو نفر درباره اولین آشنایی‌شان با پادکست پرسیدم.
آشنایی بنی‌جانی به ده سال پیش و یک پادکست انگلیسی برای تقویت این زبان بر می‌گردد. ولی آن چیزی که باعث شد که به پادکست علاقه‌مند شود و حتی الهام‌بخش او برای ساخت پادکست به حساب می‌آید علی بندری و پادکست «چنل بی» بود. بنی‌جانی از علاقه زیاد خود به ساخت پادکست گفت و از اینکه علی بندری چقدر دوستانه به او کمک و در ساخت پادکست راهنمایی‌ها کرده و نکات لازم را به او گفته است.
علی بندری و چنل بی برای فرشاد محمودی نیز الهام‌بخش بود. او به یک سال پیش اشاره کرد که پادکستی انگلیسی‌زبان در هر قسمت در مورد یک ایده بیزنسی با فردی که در آن حوزه کار کرده، صحبت می‌کرد؛ میکسرجی Mixergy. بعد از گوش دادن به چنل بی رفته‌رفته به پادکست فارسی علاقه‌مند شده و چون با تولید کننده پادکست رادیو جولون - که در حوزه گردشگری کار می‌کند - دوستی داشته، تصمیم به ساخت پادکست خود گرفته است. ساده کردن و نوع بیان درست مسائل برای محمودی دغدغه‌ای بود که «دایجست» با این هدف درست شد.
محمودی: ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که موضوعات پیچیده هم وجود دارد و شاید افراد وقتی برای کاوش در مورد آنها ندارند و یا اینکه پیچیده و ثقیل نوشته شده‌اند و یا اینکه برای متوجه شدن آن نیازمند دانستن یک سری پیشنیازها هستند ... این ایده شکستن و قابل فهم کردن یک موضوع برای من از زمان قدیم و حتی زمان مدرسه جذاب بود. به شخصه معتقدم که ماهیت یک محتوا نیست که آن را غیرجذاب می‌کند بلکه نحوه بیان آن محتوا است. اینکه ما یک موضوع را قصه‌وار نگوییم و به این توجه نکنیم که آیا مخاطبی که آن را گوش می‌دهد، متوجه می‌شود یا نه، همه این موارد موجب می‌شود که مخاطب از آن موضوع دور می‌شود. در نهایت ایده ساده کردن مسائل را پیگیری کردم و اولین قسمت پادکست خود را بدون هیچ برنامه‌ریزی ساختم. همیشه اعتقاد من این است که باید آسان حرف زد و باید مسائل را آسان کرد. دنیای ما بیش از اندازه مسائل ساده را پیچیده می‌کند.
از علیرضا بنی‌جانی نیز درباره چرایی ساختن پادکست «پاراگراف» پرسیدم. علاقه‌مندی به تاریخ و نوع مواجهه با آن در دوره‌های مختلف زندگی از دلایلی بود که بنی‌جانی را به ساخت این پادکست سوق داد. او در دوران مدرسه نتوانسته بود هیچ ارتباطی با تاریخ برقرار کند و بعدها این موضوع کاملا برعکس می‌شود.
بنی‌جانی: در زمینه تاریخ معاصر چند پادکست خوب وجود دارد اما در خصوص تاریخ باستان و تاریخ تمدن‌ها کاری وجود نداشت و من به دنبال آن رفتم و انگیزه‌ای هم به وجود آمد که آن را انجام دادم. خودم در مورد آن مطالعه می‌کردم و پیگیری می‌کردم که اگر داستانی دارد آن را بیرون بکشم و بررسی می‌کردم که چگونه به زندگی امروز ما وصل می‌شود.
تعریف پادکست
وقتی به سراغ تعریف پادکست رفتیم نکات جالبی از لابلای بحث‌ها شنیده شد. بنی‌جانی ویژگی اصلی‌ای که برای پادکست ذکر می‌کند آزادی و در بند قوانین بزرگتر نبودن است. پادکست این قابلیت را دارد که در بند زمان‌بندی خاصی نیست و حتی در محتوای آن نیز دست تولیدکننده باز است. او همچنین به ویژگی خوب اپلیکیشن‌های پادکست اشاره می‌کند که هر زمان و مکانی که مخاطب بخواهد می‌تواند آن را گوش کند و هر جایی از کار که آن را قطع کند، می‌تواند بار بعدی از همان جا آن را دنبال کند.
محمودی بر این باور است که تعریف مشخصی از پادکست وجود ندارد. از تعاریف فنی ماجرا که فارغ شویم نمی‌توان به صورت دقیق گفت که فلان فایل صوتی پادکست هست و دیگری خیر. او در این باره چند سوال مطرح می‌کند. اینکه یک فایل صوتی که موسیقی‌ها را کنار هم میکس می‌کند آیا پادکست هست یا خیر؟ یا نسل اول پادکست‌های فارسی مانند چهرازی پادکست هستند یا خیر؟ به عقیده محمودی نمی‌توان به این راحتی‌ها گفت که چه چیزی پادکست هست یا نیست.
فرشاد محمودی: نمی‌دانم واقعاً پادکست به چه معناست. به تعاریف مختلف بستگی دارد. به معنای تکنیکی به معنای یک فایل صوتی که در اینترنت است و خود می‌توانیم موضوعی را که می‌خواهیم انتخاب کنیم و مثل رادیو نیست. فرقی که با رادیو دارد این است که شما در رادیو شنونده هستید و هر چیزی را که پخش کرد باید گوش دهید اما در پادکست شما انتخاب می‌کنید که من چه موضوعی را دوست دارم گوش بدهم. در نتیجه این اختیار را به مخاطب برای انتخاب موضوع خاص می‌دهد.
رسالت پادکست
وقتی درباره هدف و رسالت پادکست پرسیدم به نکات خاصی رسیدیم. به عقیده هر دو نفر نمی‌توان گفت که پادکست رسالت خاصی دارد. بیشتر به فرد تولید کننده بر می‌گردد که چه هدفی را دنبال کند.
بنی‌جانی: پادکست‌های ایرانی تقریباً سعی می‌کنند چیزی را به مخاطب یاد بدهند. انگار مسئولیتی روی شانه آنها قرار دارد که در این وضعیت فرهنگی کشور باید چیزی گفته شود که به درد بخورد ... این که یک رسالت بخواهیم برای پادکست در نظر بگیریم آن را بی‌دلیل بزرگ کرده‌ایم. چون هر کسی در هر جا می‌تواند پادکست خودش را بسازد. هدف ساخت پادکست را هر کسی خودش مشخص می‌کند. حال ممکن است من شخصی باشم که فکر کنم یک سری چیز‌ها دارم که ارائه دهم و یا یک سری چیز‌هایی خود در حال یاد گرفتنشان هستم و می‌توانم تعریف کنم. آن زمان است که می‌شود یک پادکستی که در آن آموزش داده می‌شود. می‌توانم پشت میکروفن صحبت کنم و ملت بخندند و شاید هدف من این باشد که ملت در این ترافیک و گرما و مترو و پس از کار و کلافگی لبشان به خنده باز شود. بنابراین اجازه دهید که من نگویم پادکست رسالت خاصی دارد.
محمودی پادکست را یک رسانه عنوان می‌کند که به مانند باقی رسانه‌ها وظیفه انتقال اطلاعات را دارد. این اطلاعات نیز می‌تواند از تنوع بسیار بالایی برخوردار باشد. به عقیده محمودی نمی‌توان برای پادکست رسالت عجیبی در نظر گرفت و باید به سراغ تولید کننده آن پادکست رفت و هدف اصلی او را جویا شد.
دلایل استقبال از پادکست
شاید قضاوت درباره میزان استقبال از پادکست‌ها زود باشد. باید صبر کرد تا تب و تاب آن کمتر شود و به ثباتی نسبی از لحاظ تولید و مخاطب برسد. اما نمی‌توان از استقبال و گسترش آن در مدت زمانی کوتاه غافل شد. درباره این استقبال نیز بحث کردیم. محمودی به اثر فراوانی اشاره می‌کند. او بر این باور است که همانطور که زمانی وبلاگ‌نویسی با استقبال زیادی روبرو شد پادکست هم در همین وضعیت است:
محمودی: هنگامی که در اطرافمان در مورد یک موضوع زیاد می‌شنویم و آن موضوع برای ما بزرگتر می‌شود در نتیجه یک رشد را داریم ... اگر سهم ذهن ما یک از هزار بوده یک دفعه به صد از هزار تبدیل می‌شود و هر چه که بیشتر می‌شنویم افراد بیشتری تب آن را می‌گیرند. مثل زمانی که وبلاگ نوشتن یک تبی داشت، پادکست هم مدیومی می‌شود که به آن توجه خاصی می‌شود و همه به سمت آن هجوم می‌آورند. به طوری که الان می‌بینیم هشتک «بهار پادکست فارسی» هم درست شده است.
در وضعیتی که تولیدات فرهنگی حال خوشی ندارند و با یک انسداد روبرو هستیم تولیداتی که در بستری راحت‌الوصول ارائه می‌شوند و از کیفیت بالایی نیز برخوردارند، به اقبال زیاد به پادکست کمک می‌کنند. کیفیت بالای تولیدات ارائه شده نیز از جمله عواملی است که در استقبال از پادکست‌ها می‌توان به آن اشاره داشت.
امید به آینده
در حال حاضر ضعف در میزان مخاطب باعث شده که اسپانسرها نیز به سراغ این حوزه نیایند ولی میزان رشد پادکست‌ها و مخاطبان‌شان به حدی هست که وضعیت امیدوار کننده باشد. در حال حاضر تنها پادکست‌های فارسی که اسپانسرها به سراغ آن رفته‌اند «چنل بی» و «بی پلاس» هستند که توسط علی بندری تولید می‌شوند. محمودی به عدم آگاهی شرکت‌ها در این باره اشاره می‌کند.
محمودی: آگاهی بسیار پایین است و هنوز آژانس‌های تبلیغاتی ما نمی‌دانند که چنین چنلی به عنوان یک چنل سیستماتیک وجود دارد که بخواهند در کمپین‌های تبلیغاتی خود به عنوان یک سبد رسانه‌ای آن را قرار دهند. کاری که من انجام می‌دادم به شرکت‌ها تبلیغاتی می‌رفتم و همه چیز را در مورد پادکست به آنها توضیح می‌دادم زیرا خیلی از افراد با سیستم‌های آن آشنا نیستند.
فرشاد محمودی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به سراغ مقایسه وضعیت پادکست در ایران و دیگر کشورها می‌رود:
محمودی: در آمریکا حدود ۲۶ درصد از جامعه آمریکا به طور ماهانه در حال گوش دادن به پادکست هستند که فکر می‌کنم این عدد در ایران زیر یک درصد یا نهایتاً یک درصد است. سال گذشته در صنعت پادکست در آمریکا ۳۱۴ میلیون دلار هزینه شده است زیرا حدود ۲۰۰ یا ۳۰۰ هزار پادکست وجود دارد که به زبان انگلیسی هستند. اما فکر نمی‌کنم پادکست فارسی بیش از ۲۰ یا ۳۰ تا باشد. این ارقام خیلی با هم متفاوت هستند. در نتیجه کمی طول می‌کشد که برندها در ایران وارد کار شوند. اما این امر امیدوارکننده است زیرا هر چقدر که بیشتر محتوا تولید شود، شنونده‌ها بیشتر می‌شوند. در نتیجه توجه برندها بیشتر جلب می‌شود.
