نابینایان نامرئی در شهر (گفت‌وگو با منصور شادکام، قائم مقام انجمن حمایت از نابینایان)

دیدارنیوز ـ هر سال یک روز را به نام روز نابینایان داریم و تمام رسانه ها و مسئولان به یاد می آورند که این قشر از جامعه چه مشکلاتی دارند. 25 اکتبر روز عصای سفید شاید فرصتی باشد که نابینایان را در شهر ببینیم. شهری که نه تنها مناسب سازی مناسبی برای نابینایان در آن انجام نشده که آن‌ها را به عنوان شهروند ناديد گرفته است. منصور شادکام، قائم مقام انجمن نابینایان ایران است. او در گفت و گو با «قانون» از مشکلات نابینایان گفت.

یکی از مشکلات نابینایان اشتغال است که ارتباط مستقیم با کرامت انسانی دارد. مشکلات نابینایان برای پیدا کردن شغل چیست؟

امروزه هر انسانی نیاز دارد که درآمد حداقلی داشته باشد تا کرامت انسانی اش حفظ شود. اما با توجه به آماری که از اعضای انجمن نابینایان ایران داریم نزدیک به 65 نفر از این افراد هیچ شغلی ندارند؛ در حالی که برای گذران زندگی شان نیازمند این هستند که شغل داشته باشند.

مغفول ماندن اشتغال آن‌ها از سویی کم شدن سبد معیشتی شان را به دنبال دارد. تبعات این مشکل چیست؟

بعضی از نابینایان سرپرست خانوار هستند و مشکلات جدی برای تامین معا ش خود دارند؛ از سوی دیگر بسیاری دیگر به علت اینکه شغلی ندارند، نمی توانند ازدواج کنند. ازدواج امکانات اولیه ای می خواهد که دوستان ما نمی توانند آن را فراهم کنند. زنان و مردانی داریم که سن های‌شان بالا رفته و در سن 40 یا 50 سالگی هستند اما ازدواج نکرده اند؛ در حالی که نیاز دارند ازدواج کنند و خانواده تشکیل دهند. علت این مساله این است که هیچ بسترسازی ای برای نابینایان انجام نشده تا بتوانند شغل داشته باشند و از درآمدشان استفاده کنند. حداقل باید بتوانند در کنار يكدیگر شکم‌شان را سیر کنند.

چاره جویی مسئولان برای اشتغال زایی نابینایان چیست؟

به هر حال قول ها و وعده ها به نابینایان زیاد است. اما نیاز به برنامه ریزی هدفمند داریم. باید در جامعه همه دست به دست هم دهند تا مشکل این دوستان حل شود. مشکل نابینایان فرهنگ سازی است؛ یعنی بعد از گذشت این همه سال مردم و مسئولان توانایی های نابینایان را نمی شناسند. از رده های بالای دولتی گرفته تا مردم عادی. متاسفانه در مجلس شورای اسلامی نمایندگان اجازه نمی دهند هیچ نابینایی برای نشستن روی صندلی های مجلس بنشیند. در ماده 25 یکی از آیین نامه های مجلس آمده است که نابینایان حق کاندید شدن برای نمایندگی مجلس را ندارند و آن‌ها را از نامزدی مجلس محروم کرده اند؛ چرا این حق مسلم را از نابینایان گرفته اند؟

این در حالی است که اغلب این دوستان معتقد هستند که نابینایان توانمند هستند چرا آن‌ها را از فرصت‌های شغلی و نمایندگی مجلس محروم می کنید؟ اگر هم معتقد هستید این ها توانمند نیستند به آن‌ها بگویید که گوشه خانه بنشینند تا وقتی که مرگ‌شان از راه برسد. مجلس باید این ماده را اصلاح کند.

راهکارهای شما برای اشتغال زایی نابینایان چیست؟

به طور مثال ما نابینایانی داریم که فرش می بافند. در حالی که فرش بافتن نیاز به توانایی در دیدن دارد. نرم افزاری اختراع شده است که با قیمت ارزان می تواند در دسترس نابینایان باشد. خطوط بریل روی نخ های فرش طوری قرار دارد که نابینا می تواند با استفاده از آن فرش را ببافد. ممکن است که نابینا این فرش را در مدت زمان بیشتری نسبت به افراد بینا ببافد اما کیفیت آن یکی است.در حالی که این فرش بازاری ندارد و هیچ سرمایه گذاری حاضر نمی شود این فرش را بخرد و روی آن سرمایه گذاری کند. در بسیاری از همایش‌هایی که برگزار می شود ما می بینیم که مسئولان برای دادن هدیه های مختلف از جنس های چینی استفاده می کنند؛ این در حالی است که می شود از دست ساخته‌های نابینایان برای این کار استفاده کرد، هم ایجاد اشتغال است و هم به تولید کشور احترام گذاشته می شود. ما نزدیک به هزار میدان تره بار در کشور داریم. آیا حاضر هستند که به نابینایان تعدادی از این غرفه ها را با قیمت پایین تری بدهند؟ آیا شهرداری حاضر است به نابینایان غرفه هایی را به طور نصف قیمت در زیرگذر مترو یا ایستگاه های مترو بدهد؟ چرا نابینا بایددستفروشی کند تا بتواند درآمدی داشته باشد. در نتیجه هر روز باید با نیروهای سدمعبر شهرداری برخورد داشته و برای کار کردن مدام در حال استرس باشد.

معابر شهری و خیابان ها چقدر برای حضور نابینایان مناسب سازی شده است؟

دین اسلام درباره کرامت به نابینایان تاکید کرده و از سوی دیگر ایران عضو سازمان ملل متحد است و باید به قوانین احترام بگذارد. این مجمع مصوبه ای دارد که در آن نوشته شده معلولان هم باید مانند دیگر اقشار جامعه از فرصت های شغلی برابر برخوردار باشند. آیا خیابان های ما مناسب عبور و مرور نابینایان است؟ وقتی در خیابان‌های شهر راه می رویم، هیچ نابینایی نمی بینیم؟ این ها کجا هستند. ما چیزی حدود 130 تا 150 نفر نابینای مطلق در کشور داریم که نیاز به فضایی برای تفریح کردن دارند؛ در حالی که بیشترین اوقات زندگی شان را در خانه می گذرانند بدون اینکه بتوانند ارتباط اجتماعی داشته باشند و در شهر تردد کنند.

750 هزار نفر در کشور دارای اختلالات بینایی شدید هستند که همه آن‌ها نیاز به فضای آماده شده برای رفت‌و‌آمد و زندگی در شهر دارند. اما این دوستان متاسفانه ترجیح می‌دهند تا کاری در بیرون از خانه ندارند بیرون نیایند چون محیط و مبلمان شهری مناسب رفت و آمد آن‌ها نیست. بیمارستان ها، بانک ها و خیابان ها برای نابینایان مناسب سازی نشده است. قانون مناسب سازی در ایران اجرا نمی شود. متاسفانه هر سال همزمان با سالروز نابینایان مشکلات‌شان بازگو می شود اما درنهایت اتفاق خاصی نمی‌افتد. آیا حق و حقوق نابینایان رعایت می شود؟ ما هنوز مشکل رفت و آمد نابینایان را داریم. قرار بود 60 دستگاه ون برای نابینایان تخصیص داده شود اما در حالی که سال ها از آن می گذرد هنوز هیچ ماشینی به این سامانه اضافه نشده است. ماشین های قدیمی هم مستعمل و خارج از سرویس شده اند. مسئولان می گویند که ما می خواهیم حمل و نقل شهری را مناسب سازی کنیم اما هیچ اتفاقی نمي‌افتد. فقط در حد وعده است. نابینایان از این وعده و و عیدها خسته شده اند. می گویند می خواهیم ناوگان اتوبوس رانی را برای نابینایان مناسب سازی کنیم اما تا به حال هیچ سامانه ای برای رفت و آمد معلولان در ایستگاه ها فراهم نشده است. اگر نابینا شغلی هم داشته باشد باید در پیاده رو و خیابان رفت و آمد کند اما خیابان ها چقدر برای آن‌ها مناسب سازی شده است؟

لایحه حمایت از حقوق معلولان به کجا رسید؟

مجلس لايحه « حمایت از حقوق معلولان» را در فروردین سال جاری به هیات دولت ابلاغ کرده و هنوز بعد از هفت ماه اجرا نشده است، تا حدودی از مشکلات معلولان از جمله نابینایان کاسته شود. لایحه حمایت از حقوق معلولان ۲۰اسفند ۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در جلسه ۲۲ فروردین شورای نگهبان تایید شد و برای اجرا به هیات دولت ابلاغ شد. اما از آنجا که بعضی از مواد این قانون نیاز به آيین نامه اجرایی دارد، متاسفانه هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. امیدوار هستیم این قانون در سال ۹۸ اجرا شود که معلولان بتوانند از مزایاي آن استفاده کنند. لایحه حمایت از حقوق معلولان در ۳۵ ماده به مجلس ارائه شده بود و بخش‌های اصلی این لایحه مناسب‌سازی معابر عمومی و سهولت تردد معلولان، امور فرهنگی، هنری و آموزشی و ورزشی معلولان، کارآفرینی و اشتغال، تسهیلات مسکن، فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی‌های عمومی، حمایت‌های قضایی و تسهیلات مالیاتی، حمایت‌های اداری و استخدامی، مساله تحصیل معلولان و موضوع بیمه را شامل می‌شود.

منبع: قانون/۲۴ مهر ۹۷